Πρώτο μέρος*: Και τα μυαλά... ακίνητα

Βιώνουμε το Αθηναϊκο-αττικό πολεοδομικό έκτρωμα, που γεννιέται κατά το 1922 και μεγεθύνεται μετά τους πολέμους με την βίαιη μετανάστευση της μισής Ελλάδας στην ευρύτερη Αθήνα, την ερήμωση της επαρχίας με ταυτόχρονη καταστροφή των γηγενών παραγωγικών δομών και την υπανάπτυξη να γίνεται καθεστώς. Ευνοϊκό περιβάλλον για να στηθεί κάθε είδους παρασιτισμός, με προεξάρχον το εγχείρημα «ακίνητα». Η καλλιεργούμενη γη ποτισμένη με ιδρώτα αποδίδει χρήματα πολύ λιγότερα από την ακίνητη – οικοπεδοποιημένη. Ο γρήγορος και άκοπος πλουτισμός της ανερχόμενης μεγαλομεσαίας τάξης βρήκε για φορέα του την «ακίνητη γη», που έτσι ακίνητη μπετοναρισμένη μπορεί να βιασθεί άνετα κατά φύση και παρά φύση. Συγκεκριμένοι διαπλεκόμενοι παράγοντες, κυβερνητικοί, δημοτικοί, μικρομεγαλομεσαίοι επιχειρηματικοί, επιστημονικοί, (λέγε με Τ. Ε. Ε.), χωροφυλακοαστυνομικοί..., μαζεύουν του κόσμου τα λεφτά «νομιμοποιώντας» τις απίστευτες έως εγκληματικές αυθαιρεσίες, κατ’ ουσία προτρέποντας στην εξακολούθησή τους. Απόγονοι προηγούμενων και γόνοι επόμενων στρογγυλοκαθισμένοι, ακίνητοι στους κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς, καθ’ όλα θεσμικοί κυβερνούν τον τόπο έχοντας κάνει χόμπι τα «ακίνητα» κερδοσκοπικά παιχνίδια. Από όταν αναφάνηκε η προοπτική της Ολυμπιάδας του 2004 οι αμετακίνητοι θεσμικοί μας κυβερνήτες, έπεσαν στο ψητό. Φούσκωσαν την φούσκα των εμπορικών και οικιστικών υπεραξιών στα Βόρεια Προάστια. Η βιτρίνα των «μεγάλων έργων» με επίκεντρο τα Β. Π., η σκανδαλώδης αύξηση των συντελεστών δόμησης, η αξιοποίηση στο έπακρο της «for ever and ever - Αγίας Αντιπαροχής», έδωσαν νέες διαστάσεις στη στυγνή χρηματιστική κερδοσκοπία επί της ακίνητης γης. Το κόλπο δοκιμασμένο και πετυχημένο δεν αλλάζει, απλά, από εντελώς «ακίνητο» εκσυγχρονίζεται. Τα βόρεια της Αθήνας με τοπόσημα τις έδρες πολυεθνικών, τα Mall, Golden κλπ, με τα υπερτοπικά πολυκαταστήματα στις βιτρίνες Κηφισίας, Αττικής οδού, μετρό, προαστιακού, τις εκθεσιακές σάλες, κατάφεραν μανατζερίστικα να τα συνταυτίσουν με τις κλασσικές αστικές «νησίδες» των: Άνω Κηφισιάς, Κεφαλαρίου, Πολιτείας, Εκάλης, Ψυχικού, Φιλοθέης. Μικρές κοινότητες και μικρομεσαίοι Δήμοι, τα δικά μας Βριλήσσια, τα Μελίσσια Πεύκη Λυκόβρυση Διόνυσος Πεντέλη, το αγροτοκτηνοτροφικό Κρυονέρι ο Γέρακας η ...Σταμάτα–Μπάλα..., θεωρούνται πλέον «Βόρεια Προάστια», φυσικά φορτωμένα με τις ανάλογες υπεραξίες σε ότι κινητό και ακίνητο. Υπερδιπλασιάστηκε ο πληθυσμός και οι περιοχές κατακλύστηκαν από μεσαία κοινωνικά στρώματα δημοσιοϋπαλληλικά κατά βάση με σχετικά εύκολη πρόσβαση σε δάνεια, που η νέα σχέση τους με αυτές είναι ότι με την ακριβή αγορά των ακινήτων επένδυσαν στην καλπάζουσα υπεραξία τους. Καθαρός τζόγος δηλαδή, όσα πιο πολλά βάζεις τόσα πιο πολλά κερδίζεις. Η αγορά σπιτιού πλέον λογίζεται πρωταρχικώς ως χρηματιστηριακού τύπου επένδυση με ποντάρισμα στην απόδοση και δευτερευόντως ως κατοικία επιλεγμένη για να στεγάσει την παραγωγική και πνευματική καθ’ όλα δημιουργική διαβίωση κοινωνικοποιημένων πολιτών. «Πολιτών» που, αντιλαμβάνονται με τον δικό του τρόπο ο καθένας αυτό που στα κείμενά του θεωρεί μέγα ζητούμενο ο δικός μας Λάμπης Λαζάνης, ότι: «Ο πολιτισμός είναι πορεία και όχι άφιξη». Πορεία που δεν αιτεί αλλά απαιτεί συμμετοχή στα κοινά, που σηματοδοτείται από Σκοπούς και Πράξεις προς Αλλαγές και Ανάπτυξη του Κοινού Τόπου. Πορεία που θα γεννά τις δικές της υλικές και πνευματικές αξίες και υπεραξίες που θα διατίθενται ως εφόδια για την εν λόγω «πορεία» και όχι ως μέσον για ιδιοτελείς αυτοσκοπούς. Πορεία που κατά πράξη ίσως θα χρειαστεί να γκρεμίζει πέτρα τη πέτρα - τούβλο το τούβλο - μπετό το μπετό, τον θαυμαστό αλλά απατηλό Ναό λατρείας της «Ακίνητης Θεότητας». Η κρίση έκλεισε τον επενδυτικό αυτό κύκλο. Έκλεισε όπως κλείνει πάντα στον καπιταλιστικό τζόγο με άνοδο και πτώση των αξιών, σίγουρα κέρδη για λίγους χασούρα για πολλούς, που όμως χάριν των άριστων τεχνικών μάρκετινγκ και μάνατζμεντ ριζώνει βαθιά στις συνειδήσεις τις εξαρτά σαν παραισθησιογόνα ουσία. Ακόμα και τώρα, μέσα στα αποκαΐδια της κρίσης δίνει βάσιμες ελπίδες για έναρξη νέου κύκλου «επενδυτικών» ευκαιριών. Ελπίδες που ελλείψει άλλων, συντηρούν τον καημό των πολλών χαμένων για κάποιο ρεφάρισμα. Ελπίδες και με κυβερνητικές υποσχέσεις για «επανέναρξη» της οικονομίας, που τροφοδοτούν την νοσταλγική αναπόληση της εποχής της «έναρξης». Είναι ιστορικό δεδομένο ότι της οικονομικής καταστροφής προηγείται η πολιτιστική καταστροφή που αργά και σταθερά εθίζει σε ιδανικές καταναλωτικές λογικές, πρόδρομες ή και συνάδελφες των ολοκληρωτικών λογικών. Λογικών που ευνοημένες απ’ τις συγκυρίες γίνονται τρόπος ζωής κυριαρχούν πάνω στις «αλόγιστες» μαζικές επιθυμίες. Τα δόλια πρότυπα (σπίτι, αυτοκίνητο, κινητό, PC, ...) γίνονται ο επιθυμητός παράδεισος, που - εν προκειμένω περί σπιτιού - αποφέροντας και υπεραξία μεταλλάσσεται άνετα από επουράνιος σε γήινος και μάλιστα... «ακίνητος». Φυσικά δεν τα βάζω με τα μηχανήματα και τα σπίτια, αλλά με τις ιδεολογίες που τα φορτώνουν, που είναι σαφώς διάφορες των χρήσεών τους. Αναμένοντας λοιπόν την «επανέναρξη της οικονομίας» ας αναλογιστούμε: Όσο τα δεδομένα δεν αλλάζουν, στον νέο κύκλο που θ’ ανοίξει, πάλι θα πρωταγωνιστούν οι λίγοι με τα σίγουρα κέρδη και οι πολλοί με τις ελπίδες για κέρδη. Tο ζητούμενο είναι τι θα κάνουν οι αμέτοχοι του τζόγου, ο τρίτος πόλος, αυτοί που πρέπει ν’ αποδείξουν εμπράκτως πως δεν έχουν «ακίνητες» κερδοσκοπικές ελπίδες αλλά σκέτες ελπίδες. Ελπίδες για αξιοπρεπή ζωή... (*) Ακολουθούν στο ίδιο κεφάλαιο: 2.«Τα γεννόσημα τοπόσημα», 3. «Νησίδες ακίνητης ευημερίας ή νησίδες συλλογικής πορείας;» ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΧΛΑΣ