Παρέμβαση της ΠΡΩΣΥΝΑΤ στη συνεδρίαση του περιφερειακού συμβουλίου Αττικής (6/12/2016)

Στο παρά πέντε της έγκρισης του νέου ΠΕΣΔΑ, (Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Αττικής), ούτε μπορούμε, ούτε και έχει νόημα να επαναλάβουμε τα όσα, κατά καιρούς, έχουμε προσπαθήσει να πούμε, μέσα και έξω από το περιφερειακό συμβούλιο. Περιοριζόμαστε σε λίγες βασικές επισημάνσεις: Πρώτη επισήμανση Η δεκαετία (2006-2016) του υφιστάμενου σχεδιασμού τελειώνει, χωρίς να έχει γίνει ούτε ένα ουσιαστικό βήμα προς τα μπρος. Ότι κάναμε το 2006, κάνουμε και το 2016. Δεύτερη επισήμανση Από αύριο ξεκινά μια νέα επώδυνη φάση, αν εγκριθεί ο ΠΕΣΔΑ με την παρούσα μορφή, που θα κουβαλά στην πλάτη της πολλές από τις παθογένειες του παλιού σχεδιασμού. Στο ερώτημα γιατί κάνουμε αυτήν την απαισιόδοξη πρόβλεψη, η απάντηση είναι πολύ απλή. Την κάνουμε γιατί: • Από αύριο και για πολλά χρόνια ακόμη, θα συνεχίσουμε να μην έχουμε δημοτικές υποδομές υποδοχής και αξιοποίησης (περιβαλλοντικά και οικονομικά) της πρώτης μεγάλης κατηγορίας των ΑΣΑ, των ανακυκλώσιμων υλικών. • Από αύριο και για πολλά χρόνια ακόμη το ουσιαστικό έργο της ανακύκλωσης θα εξακολουθήσουν να το κάνουν τα ιδιωτικά συστήματα -και θα επωφελούνται από αυτό- ενώ οι δήμοι θα συνεχίσουν να κάνουν τη συλλογή και τη μεταφορά και να επωμίζονται το κόστος. • Από αύριο και για πολλά χρόνια ακόμη, θα συνεχίσουμε να μην έχουμε δημοτικές υποδομές υποδοχής και αξιοποίησης (περιβαλλοντικά και οικονομικά) της δεύτερης μεγάλης κατηγορίας των ΑΣΑ, των προδιαλεγμένων οργανικών, που θα πρέπει να μεταφέρονται στο ΕΜΑΚ και, ίσως, στο μέλλον και σε κάποιες άλλες κεντρικές μονάδες κομποστοποίησης. • Από αύριο και για πολλά χρόνια ακόμη, εξ αιτίας των παραπάνω, τα ποσοστά προδιαλογής και ανάκτησης υλικών θα παραμένουν χαμηλά και οι στόχοι που μπαίνουν θα αποτελούν «όνειρο θερινής νυκτός». • Για το λόγο αυτό, από αύριο και για πολλά χρόνια ακόμη, τα σύμμεικτα θα εξακολουθήσουν να είναι η μεγαλύτερη κατηγορία των ΑΣΑ. • Από αύριο και για πολλά χρόνια ακόμη, δεν θα μπορούμε να υποβάλλουμε σε επεξεργασία τα πολλά σύμμεικτα που θα έχουμε, αφού το μοναδικό εργαλείο που θα έχουμε στη διάθεσή μας θα είναι το ΕΜΑΚ -να μην ξαναπούμε το γιατί- το οποίο τη μόνη δουλειά που κάνει είναι: να θάβει ότι υποδέχεται, να συντηρεί την επιχειρηματική δραστηριότητα μιας ιδιωτικής εταιρείας, να «βάζει μέσα» οικονομικά τον ΕΔΣΝΑ και τους δήμους και να προσφέρει χώρο στον κ. Βρούστη να κάνει «πειράματα» με τα απόβλητα της λαχαναγοράς και της ψαραγοράς, σκορπώντας βρώμα και δυσωδία σε όλη τη Δυτική Αττική. Eνδεχομένως, να υπάρχει και η μονάδα της WATT στη Φυλή και μια μονάδα στην Ανατολική Αττική, της οποίας αφού συρρικνώθηκε στο μισό η δυναμικότητα, συνδέθηκε και η χωροθέτησή της με τη λαθεμένη χωροθέτηση του ΧΥΤΑ Γραμματικού, για να γίνει και αυτής της μονάδας δύσκολη η κατασκευή. • Τέλος, από αύριο και για πολλά χρόνια ακόμη, θα εξακολουθήσουμε να έχουμε τεράστιες ανάγκες σε χώρους ταφής, οι οποίοι, όμως, δεν θα υπάρχουν, αφού τα τελευταία κύτταρα του ΧΥΤΑ Φυλής θα έχουν γεμίσει, μέχρι το τέλος του 2018 και οι νέοι ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ είναι ακόμη στα χαρτιά. Και, φυσικά, δεν μας διαφεύγει ότι οι πρώτοι υποψήφιοι χώροι, αν και όταν επιλεγούν, είναι αυτοί των παλιών χωροθετήσεων, όπως το Μελετάνι και το λατομείο Μουσαμά, μαζί με τη χιλιοσυζητημένη περίπτωση του ΧΥΤΑ Γραμμματικού. Αυτή είναι η ωμή πραγματικότητα. Την οποία αντί να παραδεχτείτε, προσπαθείτε να την ωραιοποιήσετε με επικοινωνιακά κόλπα της τελευταίας ώρας και να κάνετε το μαύρο - άσπρο, όπως έγινε με το δελτίο τύπου του ΕΔΣΝΑ, που απαντά στην κριτική του δήμου Ιλίου. Το μόνο που καταφέρατε, ωστόσο, είναι να επιβεβαιώσετε τα όσα σας καταμαρτυρούμε: από τη μια, παραδέχεστε ότι ποτέ δεν κάνατε ουσιαστική αξιολόγηση των τοπικών σχεδίων των δήμων και δεν τους βοηθήσατε διαχειριστικά και οικονομικά και, από την άλλη, επιβεβαιώνετε ότι ποτέ δεν αναλάβατε ουσιαστικές δεσμεύσεις για το μέλλον της εγκατάστασης της Φυλής. Τρίτη επισήμανση Θα αναρωτηθούν κάποιοι/ες από εσάς: μα θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα πράγματα από αυτά που γίνονται; Δεν είναι, ήδη, αρκετό ότι ακυρώθηκαν οι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ; Απαντάμε χωρίς κανένα ενδοιασμό: ακόμη και σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον, ακόμη και με τις υφιστάμενες μνημονιακές δεσμεύσεις, ειδικά στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, θα μπορούσαν να γίνουν τεράστια βήματα μπροστά. Και στην Αττική και σε όλες τις άλλες περιφέρειες της χώρας. Όσο για τους διαγωνισμούς ΣΔΙΤ, το ξέρετε και το ξέρουμε ότι χωρίς την κατάργησή τους δεν θα βρισκόσασταν στη θέση που βρίσκεστε, ούτε καν θα τολμούσατε να κυκλοφορήσετε. Μην το επαναλαμβάνετε, λοιπόν, κουραστικά και μονότονα. Είχατε μια μοναδική ευκαιρία, να προχωρήσετε ακόμη και σε ρήξεις. Ειδικά, εσείς στην Αττική για δύο επιπλέον λόγους: αφενός γιατί είχατε δίπλα σας μια συγγενή πολιτικά κυβέρνηση και, αφετέρου, γιατί δε χρειάστηκε να κουνήσετε το δαχτυλάκι σας για να ψάξετε για το εναλλακτικό μοντέλο που θα έπρεπε να εφαρμόσετε, αυτό της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στην προδιαλογή και στην ανάκτηση των υλικών. Το βρήκατε έτοιμο «στο πιάτο» και, πολύ σύντομα, αυτό το μοντέλο έγινε και εθνικό σχέδιο. Εσείς τι κάνατε; Εκμεταλλευτήκατε αυτήν την ιδέα για να εμφανιστείτε καινοτόμοι, για να κολακέψετε τους κατοίκους συγκεκριμένων περιοχών, για να τους κάνετε τμήμα του εκλογικού σας μηχανισμού και για να κερδίσετε τις εκλογές. Και όταν ήρθε η ώρα να εφαρμόσετε αυτά που υποσχεθήκατε, «ανακρούσατε πρύμναν». Αναδιπλωθήκατε, δυσφημήσατε και κακοποιήσατε την ιδέα της αποκεντρωμένης διαχείρισης. Κρατήσατε το περίβλημα και καταστρέψατε την ουσία της. Συμβιβαστήκατε με την καθολική παρουσία των εργολάβων στο έργο του ΕΔΣΝΑ και παρακολουθήσατε με απάθεια τις νέες προσπάθειες επέκτασής τους, όπως αυτή της WATT. Δεν βρήκατε να πείτε ούτε μια κουβέντα για την επιλογή της κυβέρνησης να μην στηρίξει το νέο εθνικό σχέδιο και να αποκλείσει από τη χρηματοδότηση τις αποκεντρωμένες δημοτικές υποδομές. Διαθέτετε τεράστια κονδύλια από τα αποθεματικά της περιφέρειας για αμφιλεγόμενα έργα, αλλά δε σκεφτήκατε να δώσετε λίγα ψίχουλα στους δήμους για να ξεκινήσουν τα πρώτα τους βήματα με τα -ανεπαρκή- τους τοπικά σχέδια. Εκβιάζετε με το επιχείρημα ότι θα χαθούν λεφτά, αν δεν εγκριθεί το σχέδιο που φέρατε, αλλά δεν αισθάνεστε την ανάγκη να απολογηθείτε για τα τεράστια ποσά που διαφεύγουν από τους δήμους, μέσα από το σημερινό, διαβλητό σύστημα της ιδιωτικοποιημένης ανακύκλωσης. Δεν έχετε καμία δικαιολογία, λοιπόν, δεν έχετε κανένα ελαφρυντικό και μην περιμένετε τη συμπόνια κανενός. Τέταρτη επισήμανση Εσείς πρέπει να εξηγήσετε αν ακολουθήσατε αυτό το δρόμο, από ατολμία για συγκρούσεις ή επειδή «μπλοκάρατε» και δεν ξέρατε τι να κάνετε ή επειδή, κάτι που μας φαίνεται πιθανότερο, έχετε επιλέξει να πάρετε τις αποφάσεις για τα πιο κρίσιμα ζητήματα του ΠΕΣΔΑ εν αγνοία της κοινωνίας, εν αγνοία ακόμη και των θεσμικών οργάνων, σε κλειστά γραφεία και σε αδιαφανείς διαδικασίες. Σε κάθε περίπτωση, σημασία έχει πως με αυτές σας τις επιλογές: • έχετε καταλήξει να συμβιβαστείτε με τις πιο συντηρητικές αντιλήψεις του τύπου «ούτε ένα κιλό σκουπίδια στον τόπο μου» ή «ποτέ και πουθενά ΧΥΤΑ», που οδηγούν άλλοτε σε διαιώνιση της Φυλής και άλλοτε σε ανόητες και επικίνδυνες απόψεις, όπως αυτή της εξαγωγής σκουπιδιών για καύση στο εξωτερικό • έχετε δώσει λαβή σε αυτούς που υποστηρίζουν ότι η αυτοδιοίκηση, η περιφέρεια και ο δημόσιος τομέας είναι ανίκανοι για το παραμικρό και δεν μπορούν «να χωρίσουν δυο γαϊδουριών άχυρο» και, το κυριότερο, • έχετε δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να εκδηλωθεί πολύ σύντομα μια κρίση διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική τεραστίων διαστάσεων. Κρίση από την οποία ωφελημένοι θα βγουν μόνο οι πλασιέ της καύσης, της αεριοποίησης και άλλων «θαυματουργών» λύσεων, που θα εμφανιστούν και σαν οι σωτήρες της υγείας των πολιτών και του περιβάλλοντος, από πάνω. Η οικονομική αιμορραγία των δήμων Η συγκεντρωτική διαχείριση των απορριμμάτων, σε αντιπαραβολή με την αποκεντρωμένη -ήπια και μικρής κλίμακας διαχείριση- επιβαρύνει τους δήμους και τους πολίτες με υψηλά κόστη. Αυτό συμβαίνει γιατί οι υποδομές μεγάλης κλίμακας είναι πιο σύνθετες, έχουν μεγάλο κατασκευαστικό κόστος και κόστος διαχείρισης, ωθούν στην ιδιωτικοποίηση, δημιουργούν μεγάλα κόστη μεταφοράς και αφαιρούν δυνητικούς πόρους από τους δήμους. Ας δούμε, ειδικότερα, το τι θα συνέβαινε αν οι δήμοι επέλεγαν να λειτουργήσουν απλές δημοτικές υποδομές ανακύκλωσης, οι οποίες προβλέπονται τόσο στο νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων, όσο και στον οδηγό σύνταξης τοπικών σχεδίων διαχείρισης, που έστειλε ο ΕΔΣΝΑ στους δήμους. Με ένα μικρό αρχικό κόστος θα μπορούσαν να τις κατασκευάσουν και να τις λειτουργήσουν, αξιοποιώντας το προσωπικό των δήμων που σήμερα απασχολείται στην ανακύκλωση ή και με πρόσθετο, νέο προσωπικό. Η ανάπτυξη δημοτικών υποδομών είναι σε θέση να αναχρηματοδοτεί και να επεκτείνει τη δραστηριότητα της ανακύκλωσης και, ταυτόχρονα, να συμβάλλει στη μείωση του συνολικού κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων για τους δήμους και των δημοτικών τελών για τους δημότες. Για τους παραπάνω λόγους είναι τελείως απαράδεκτη η πολιτική του ολοκληρωτικού αποκλεισμού της χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ των δράσεων για την ανακύκλωση και η απαγόρευση των προσλήψεων, ιδιαίτερα σε τομείς με ανταποδοτικό χαρακτήρα, όπως αυτός της διαχείρισης των απορριμμάτων. Σύμφωνα με το νέο ΠΕΣΔΑ Αττικής, την τριετία 2017-2020 η προδιαλογή των ανακυκλώσιμων υλικών θα κυμανθεί στους 1.819.000 τόνους. Αν οι δήμοι της Αττικής επέλεγαν να αναπτύξουν και να λειτουργήσουν δημοτικές υποδομές ανακύκλωσης, με μετριοπαθείς εκτιμήσεις: • Θα επωφελούνταν από την εμπορική διάθεση των ανακυκλώσιμων υλικών (μέση ενδεικτική τιμή 100 €/τόνο). • Θα εισέπρατταν το ποσό της ενίσχυσης που τους αντιστοιχεί από το κονδύλι των εισφορών ανακύκλωσης, που σήμερα πηγαίνει στα ιδιωτικά ΚΔΑΥ κλπ. (μέση ενδεικτική τιμή 30 €/τόνο). • Θα εξοικονομούσαν κόστη μεταφοράς, συντήρησης οχημάτων και εργατικά κόστη, της τάξης των 20 €/τόνο. Με όφελος 150 €/τόνο, στην τετραετία 2017-2020, οι δήμοι της Αττικής θα μπορούσαν να έχουν ένα συνολικό όφελος της τάξης των 1.819.000 Χ 150 €, δηλαδή 272.850.000 €. Με τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να καλύψουν το, σχετικά μικρό, πρόσθετο κόστος διαχείρισης, να αποσβέσουν τα κόστη κατασκευής των δημοτικών υποδομών και να αναχρηματοδοτήσουν τις δράσεις ανακύκλωσης και κομποστοποίησης. Η περιφέρεια Αττικής, που εκβιάζει με το επιχείρημα της χρηματοδότησης που θα χαθεί -λες και έχει διασφαλίσει κάποιο κονδύλι-, πώς δικαιολογεί την αδιαφορία της για την παραπάνω προοπτική και γιατί συμπράττει στη συνέχιση του υφιστάμενου συστήματος ανακύκλωσης με τα ιδιωτικά συστήματα; *ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΠΡΩΣΥΝΑΤ) prosynat.blogspot.gr - prosynat@gmail.com Η «Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων» αποτελεί μια συλλογικότητα πολιτών, που λειτουργεί με αμεσοδημοκρατικές και αντιιεραρχικές διαδικασίες. Περιλαμβάνει «μέλη» από όλη την Ελλάδα, λειτουργεί με διαδικασίες συνελεύσεων στην Αττική και με ένα ανοιχτό διαδικτυακό forum πανελλαδικά. (https://groups.google.com/group/prosynat?hl=el).