Ένα ακόμη εξαιρετικό και αδημοσίευτο κείμενο, αυτή τη φορά του Régis de Castelnau, σε απόδοση του Σταύρου Λάβδα, για την ιστοσελίδα της «Δράσης»

Κείµενο του Régis de Castelnau*, που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα «Vu du Droit» στις 30/8/2017. (Απόδοση: Σ. Λάβδας) Τι είναι η "Δέσµευση Υποτέλειας"; Υπό την πίεση ενός ισχυρού ρεύµατος εναντίον της, η δουλεία καταργήθηκε το 1830 στις Αγγλικές αποικίες και το 1848 στις Γαλλικές. Στη συνέχεια, τα µεγάλα οικονοµικά συµφέροντα αυτών των αποικιών επέλεξαν να µην δώσουν δουλειά στους πρώην σκλάβους τους και οργάνωσαν την µαζική έλευση εργατικού δυναµικού από χώρες του Ινδικού Ωκεανού. Το δυναµικό αυτό αποτελούνταν από φτωχούς µετανάστες, που ονοµάστηκαν «engages» («δεσµευµένοι»), ενώ ο τρόπος της δέσµευσης τους «engagisme» ("Δέσµευση Υποτέλειας") (σηµ.µτφ: οι µετανάστες υπέγραφαν συµβάσεις καθορισµένης διάρκειας -συνήθως τριετούς ή πενταετούς-για εργασία σε συγκεκριµένο εργοδότη, µε πολύ χαµηλές αµοιβές. Οι συµβάσεις αυτές ήταν µεταβιβάσιµες σε τρίτους και ο εργαζόµενος ήταν υποχρεωµένος να τις τηρήσει. Σε αντίθετη περίπτωση, συλλαµβάνονταν και παραδίδονταν στον εργοδότη). Άραγε µπορεί η µελέτη των µηχανισµών αυτής της µεγάλης µεταναστευτικής ροής να βοηθήσει στην κατανόηση της µεταναστευτικής κρίσης που αντιµετωπίζει σήµερα η Ευρώπη; Η γερµανική απόφαση εισαγωγής φθηνού εργατικού δυναµικού Τον Σεπτέµβριο του 2015 η Angela Merkel εξέπληξε την Ευρώπη, ανακοινώνοντας ότι η Γερµανία είναι έτοιμη να υποδεχτεί 2 εκατοµµύρια «πρόσφυγες» στο έδαφός της. Ήταν ένας µικρός αριστουργηµατικός ελιγµός-τακτικός και στρατηγικός- κόντρα στα συµφέροντα όλων των χώρων που αντιµετωπίζουν µεταναστευτική πίεση στα σύνορά τους. Τακτικός, γιατί, όπως συνηθίζει η καγκελάριος στη βραχυπρόθεσµη διαχείριση των θεµάτων, επέτρεψε να βελτιωθεί η εικόνα της Γερµανίας, παρουσιάζοντάς την σαν γενναιόδωρη και φιλόξενη χώρα, την ίδια στιγµή που η συµπεριφορά της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η διαχείρισή του ευρώ βασανίζουν τους λαούς των χωρών που τα γερµανικά µέσα µαζικής ενηµέρωσης αποκαλούν περιφρονητικά "χώρες του Νότου". Στρατηγικός, γιατί ο κύριος λόγος είναι βέβαια οι απαιτήσεις των Γερµανών εργοδοτών, σε συνδυασµό µε την ανησυχία των ανώτερων στρωµάτων για τη δηµογραφική κρίση. Ο αριθµός των γεννήσεων στη Γερµανία είναι κάτω από το δείκτη ανανέωσης των γενεών και είναι απολύτως απαραίτητο να βρεθεί νέο ανθρώπινο δυναµικό. Λεηλατούν λοιπόν τις χώρες του Νότου της Ε.Ε, εισάγοντας απόφοιτους πανεπιστηµιακών σχολών, που αναγκάζονται να µεταναστεύσουν στη Γερµανία, αφού, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής κατανοµής εργασίας, δεν έχουν πλέον επαγγελµατικές ευκαιρίες στις χώρες τους. Πρόκειται περί πραγµατικής λεηλασίας, γιατί ενώ η Γερµανία εκµεταλλεύεται αυτές τις δεξιότητες, το κόστος κατάρτισης επιβαρύνει τις χώρες προέλευσης. Όμως χρειάζονται και εργατικά χέρια ικανά για σκληρή δουλειά και τι καλύτερο από νέους µετανάστες, υπεράριθµους στη χώρα καταγωγής τους, που είναι ευκολότερα αξιοποιήσιµοι από ότι τα λαϊκά στρώµατα των αναπτυγµένων ευρωπαϊκών χωρών, που έχουν ήδη ενάµισι αιώνα παράδοση οργάνωσης και αγώνων. Έτσι λοιπόν µπήκε σε εφαρµογή η γιγαντιαία επιχείρηση "καλώς ήρθατε πρόσφυγες". Αντιμέτωπος µε το προφανές, ο όρος "πρόσφυγες" εξαφανίστηκε τελικά υπέρ του όρου "µετανάστες". Αλλά η προπαγάνδα συνεχίστηκε µε τα ίδια όπλα: ενοχοποίηση, έκκληση για συμπόνια, ηθικολογία, ασύστολα ψέματα, και πάνω από όλα η απόκρυψη της κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει οι φτωχοί των ευρωπαϊκών χωρών, θύµατα αυτής της γιγαντιαίας επιχείρησης. Έτσι -και είναι εντυπωσιακό- όλες οι παρεµβάσεις πολιτικών και µέσων ενηµέρωσης σχετικά µε αυτή την βάρβαρη µετανάστευση βλέπουν την κατάσταση αποκλειστικά και µόνο από τη σκοπιά των µεταναστών. Για να µην υπάρξουν παρεξηγήσεις, η µοίρα που επιφύλαξε αυτή η κυνική πράξη στους ανθρώπους αυτούς είναι δραµατική. Και είναι προφανώς τα πρώτα θύµατα των νέων µεταναστευτικών ροών. Όµως, το ίδιο συµβαίνει και µε τους άλλους, λίγο λιγότερο φτωχούς, οι οποίοι επίσης βρίσκονται αντιµέτωποι µε µια τριπλή καταστροφή την οποία θα δούµε αργότερα. Επιχείρηση κυνική, γιατί ποιος µπορεί να πιστέψει ότι οι γερµανικές αρχές επέβαλαν αυτή τη λύση στην Ε.Ε, επειδή η καρδιά τους αιµορραγούσε για τα δεινά των προσφύγων στις χώρες όπου η ίδια η Δύση έχει φέρει τον πόλεµο; Ας είµαστε σοβαροί. Είναι απλά "η εν ψυχρώ", καθιέρωση µιας νέου τύπου "Δέσµευσης Υποτέλειας" που προορίζεται να εισαγάγει εργατικά χέρια πειθαρχηµένα και φθηνά. Όπως συνέβη και κατά τον 19ο αιώνα στις αποικίες µετά την κατάργηση της δουλείας. Μπορεί οι καταστάσεις να φαίνονται ανόµοιες και ενώ δεν πρέπει να συγκρίνονται πράγµατα ανόµοια, η ταυτοποίηση των κοινών χαρακτηριστικών τους είναι αποκαλυπτική. Η σύγκριση είναι αποκαλυπτική Πρώτα από όλα είναι ο κοινός στόχος: η παροχή εργατικών χεριών στην οικονοµία, είτε επειδή δεν τα διαθέτει, είτε επειδή τα υπάρχοντα είναι εκτός παιχνιδιού. Το ίδιο συνέβη όταν καταργήθηκε η δουλεία, οι αγρότες αρνήθηκαν να καταβάλουν µισθούς στους πρώην σκλάβους και προτίµησαν να φέρουν «νέο υλικό», αφήνοντας τους απελευθερωµένους σκλάβους στη µιζέρια και την περιθωριοποίηση, τα αποτελέσµατα των οποίων είναι ορατά ακόµα και σήµερα. Δεύτερο, οι χρησιµοποιούµενες µέθοδοι βασίζονται στην ίδια λογική. Η "Δέσµευση Υποτέλειας" εµφανίστηκε µε δυο µορφές. Η πρώτη ήταν η ανεξέλεγκτη. Οι επιδροµές για τη συγκέντρωση “υλικού” συνεχίστηκαν στις ακτές της Ανατολικής Αφρικής και της Μαδαγασκάρης, όπως και στα χρόνια της δουλείας, µε µόνη διαφορά το συµβατικό χαρακτήρα των υποχρεώσεων που επιβάλλονταν στους “δεσµευµένους” και που τους µετέτρεπε σε κάποιας µορφής δουλοπάροικους αντί για σκλάβους. Η δεύτερη µορφή προέκυψε από ένα αυστηρότερο νοµικό πλαίσιο, όπως για παράδειγµα οι συµφωνίες µεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας για το «ανθρώπινο κοπάδι» που συλλέγονταν στην Ινδία. Το πλαίσιο αυτό δεν αποσκοπούσε στην καλύτερη προστασία των “δεσµευµένων”, αλλά στην παροχή στα κράτη της δυνατότητας να διατηρούν τον έλεγχο των ροών. Αυτό ακριβώς συνέβη πρόσφατα µε την Τουρκία. Η κρίση του καλοκαιριού του 2015, και η µαζική εισροή µεταναστών από την Τουρκία στην Ελλάδα µε προορισµό τα Βαλκάνια, διευθετήθηκε µέσω διαπραγµατεύσεων (λέγε µε παζάρια µε τον Ερντογάν). Το σηµείο εκκίνησης των µεταναστών για την Ευρώπη µετακινήθηκε στη Λιβύη, την οποία είναι γνωστό σε ποια κατάσταση άφησε η Αγγλογαλλική παρέµβαση. Μετά από περισσότερο από ένα χρόνο αναρχίας που βασίστηκε στη βία, τους εκβιασµούς και που έστησε ακόµα και αυθεντικά σκλαβοπάζαρα, δηµιουργήθηκε µια παράξενη µορφή ρύθµισης. Πλέον η δροµολόγηση των “αποθεµάτων” γίνεται µε υπεργολαβίες, σε περίεργους µεσάζοντες. Αρχικά, το οργανωµένο έγκληµα στη Λιβύη αναλαµβάνει τη µεταφορά στα λιµάνια, τον έλεγχο της επιβίβασης και τη συγκέντρωση των χρηµάτων. Στη συνέχεια αναλαµβάνουν «Μ.Κ.Ο», µε αδιαφανή προέλευση και χρηµατοδότηση, ικανές να ναυλώνουν πλοία που έρχονται κοντά στις ακτές της Λιβύης για να µεταφέρουν τους δυστυχείς στην Ιταλία. Σύµφωνα µε ανεπίσηµα στοιχεία, λιγότερο από το 2% των µεταναστών πραγµατοποιεί το ταξίδι από τη Λιβύη στην Ιταλία µε το ίδιο το σκάφος αναχώρησης. Τέλος στην Ιταλία, η Μαφία που εντοπίζει πάντα άµεσα νέες πηγές εισοδήµατος, ελέγχει πλέον τις περισσότερες από τις διαδροµές προς το βορρά της χερσονήσου. Στη Γαλλία, φαίνεται ότι προς το παρόν τουλάχιστον η διακίνηση γίνεται χωρίς την ανάγκη προσφυγής σε ποινικά κολάσιµες µεθόδους, εκτός ίσως από τη τροφοδοσία των δικτύων πορνείας. Η στρατιά των “καλόψυχων,” που είναι γενναιόδωροι µπροστά στην ανέχεια, για να αγοράσουν καθαρή συνείδηση µε χρήµατα άλλων, φαίνεται να είναι αρκετή για τώρα. Και υπό την πίεση τους, το κράτος συµπαρίσταται, ενώ ταυτόχρονα εξετάζει την αναγκαιότητα της συµµετοχής του στο εγχείρηµα. Έτσι, µόλις πληροφορηθήκαµε ότι ο Emmanuel Macron συµφώνησε µε την Angela Merkel να δηµιουργηθεί µια "επιλογή" µεταναστών στα σηµεία εκκίνησης. Το τρίτο κοινό σηµείο είναι το πλήγµα που υφίστανται τα λαϊκά στρώµατα που έρχονται αντιµέτωπα µε την επιθυµία εισαγωγής εργατικών χεριών. Αν γνωρίζει κανείς έστω και λίγο την κατάσταση στη Ρεουνιόν και τον Μαυρίκιο (Σηµ.µτφ.: αποικίες όπου πρωτοεφαρµόστηκε η «Δέσµευση Υποτέλειας») µπορεί εύκολα να καταλάβει τις συνέπειες µέσα στο χρόνο της πρακτικής που εφαρµόστηκε. Πρακτική που οδήγησε στην ανάπτυξη και ενός λανθάνοντος ρατσισµού, που σκοπό έχει να δικαιολογήσει το κατώτερο κοινωνικό στάτους των απογόνων των πρώην σκλάβων. Σήµερα, για να πάρουµε το παράδειγµα της Γαλλίας, οι φτωχοί Γάλλοι δέχονται ένα τριπλό πλήγµα. Πρώτα απ όλα, από την απόφαση να θεωρείται ότι ένα µέρος των λαϊκών στρωµάτων -οι άνεργοι, οι προσωρινά εργαζόµενοι, οι φτωχότεροι- είναι ήδη αµετάκλητα έξω από το σύστηµα. Ήταν ήδη παραµεληµένοι, εγκαταλείφθηκαν οριστικά. Δεύτερον, από το γεγονός ότι η διαχείριση των µεταναστών είναι δαπανηρή για την κοινότητα. Και οι θεσµοί που είναι υπεύθυνοι για την κοινωνική πολιτική, των οποίων οι προϋπολογισµοί είναι ήδη δραµατικά χαµηλοί, πρέπει να αντιµετωπίσουν αυτές τις σηµαντικές πρόσθετες δαπάνες. Τέλος, από τους ίδιους τους τους εαυτούς. Τα λαϊκά στρώµατα, ήδη σε κατάσταση οικονοµικής και πολιτιστικής ανασφάλειας και χωρίς ελπίδα για τα παιδιά τους, αγανακτούν και καταλήγουν να µισούν τους µετανάστες. Θεωρούν ότι οι µετανάστες, αφενός τους κλέβουν αυτό το λίγο που τους έχει αποµείνει και αφετέρου επιδιώκουν να τους επιβάλουν ένα πολιτιστικό µοντέλο το οποίο δεν επιθυµούν. Έτσι όµως στρέφονται ενάντια σε λάθος αντίπαλο. Οι µετανάστες, όπως και οι ίδιοι, δεν είναι ούτε ιδιαίτερα κακοί, ούτε ιδιαίτερα καλοί. Είναι όµως βυθισµένοι σε µια κατάσταση απόλυτης φτώχειας, απελπισµένοι που δεν βρήκαν το Eldorado που τους είχαν υποσχεθεί και αντιµέτωποι µε ένα τρόπο ζωής που τους είναι ξένος. Το να µιλάει κάποιος, µέσα σε τέτοιες συνθήκες, για αρμονική συγκατοίκηση και να προσπαθεί να επιβάλει µε ηθικολογίες, αυτό που θεωρείται και από τις δύο πλευρές σαν συµφορά, είναι είτε ανεύθυνο, είτε κυνικό. Οι πολιτικοί και οι καλόψυχοι, οι διακινητές της σύγχρονης "Δέσµευσης Υποτέλειας", φαίνεται ότι συχνά είναι και κυνικοί και ανεύθυνοι. Το ποιοι ακριβώς είναι αυτοί θα το δούµε σε επόμενη ανάρτηση... *Ο Régis de Castelnau (1950) είναι Γάλλος νοµικός και συγγραφέας. Πολύ γνωστός δικηγόρος, ασχολήθηκε µε το εργατικό και αργότερα µε το δηµόσιο δίκαιο, δίδαξε σε γαλλικά πανεπιστήµια, έγραψε σειρά βιβλίων στην ειδικότητα του και εκατοντάδες άρθρων νοµικού ή και γενικού ενδιαφέροντος. Eχει τιµηθεί από το Γαλλικό κράτος µε τον τίτλο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιµής. Τέλος, διατηρεί την ιστοσελίδα Vu du Droit (από όπου και το κείµενο), όπου σχολιάζει θέµατα της επικαιρότητας από τη νοµική τους σκοπιά. Πρωτότυπο: http://www.vududroit.com/2017/08/crise-migratoire-nouvel-engagisme/ Απόδοση: Σ. Λάβδας