Ένα συναρπαστικό βαλκανικό διαμάντι, την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου από το Cine-Δράση

Μια ευαίσθητη ταινία από τη Βουλγαρία με τουλάχιστον 20 βραβεία σε φεστιβάλ όλου του κόσμου, που πέρασε στη λίστα των 9 φιναλίστ για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας (2010). ‘Ένα συναρπαστικό βαλκανικό διαμάντι, που πραγματεύεται με ανθρωπιά και ποιητικό ρεαλισμό μερικά σημαντικά ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης: ποιοι είμαστε και ποιες οι ρίζες μας; σε ποιον κόσμο ανήκουμε; εκεί που γεννηθήκαμε ή εκεί που ζούμε και πεθαίνουμε; πως πρέπει να ζούμε τη ζωή μας; μπορούμε να την ορίσουμε οι ίδιοι ή θα είμαστε πάντα έρμαια επιλογών άλλων ισχυρότερων και του ίδιου του πεπρωμένου; Οι ήρωες του φιλμ είναι τρεις. Ο νεαρός Σάσε, ο παππούς του Μπάι Νταν και το τάβλι, το δημοφιλές αλλά και εκνευριστικό παιχνίδι με τα ζάρια, τα πούλια και τα τριγωνάκια. Όπως λέει ο σκηνοθέτης: «Το τάβλι είναι το αρχαιότερο παιχνίδι. Το συναντάς σε όλο τον κόσμο, είναι όμως πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Βαλκάνιων. Στην ιστορία της ταινίας μου, μέρος του χαρακτήρα των ηρώων είναι το τάβλι: καθοδηγεί τα πεπρωμένα τους διαμέσου του χρόνου και του τόπου. Στόχος μου ήταν να μεταφέρω στην οθόνη μια μαγική ιστορία, γεμάτη χιούμορ…στην οποία όλα είναι δυνατά καθότι «ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία». Ο 25χρονος Σάσε, άτομο άτολμο, χωρίς ιδιαίτερες φιλοδοξίες και με περιορισμένες πρωτοβουλίες και απαιτήσεις ζει, χωρίς φίλους και κοινωνικές συναναστροφές, στην Γερμανία, στην οποία έφτασε μετά από ένα περιπετειώδες ταξίδι με τους γονείς του, αντίστοιχο με αυτό που κάνουν σήμερα εκατομμύρια πρόσφυγες από όλο τον κόσμο. Στο δρόμο της υποχρεωτικά παράνομης φυγής και αναγκαστικής υπερορίας, τους έβγαλε η πίεση που δεχόταν ο πατέρας, στην Βουλγαρία επί «υπαρκτού» σοσιαλισμού, να κατασκοπεύει και να παραδίδει στην τοπική αστυνομία επιβαρυντικά στοιχεία για την αντικαθεστωτική δράση του πεθερού του, Μπάι Νταν και της παρέας του. Όπως και πολλοί άλλοι, από κάθε σημείο της γης που μεταναστεύουν στη Δύση είδαν αρχικά τις ελπίδες και τα όνειρά τους να ματαιώνονται και στη συνέχεια μπερδεύτηκαν με τη νοσταλγία και τη σύγχυση και έμειναν να ζουν μια περιορισμένη ζωή σε έναν αφιλόξενο τόπο. Μετά από χρόνια, ένα τραγικό τροχαίο δυστύχημα στην αούτομπαν στοιχίζει τη ζωή και στους δύο γονείς, ενώ ο Σάσε επιβιώνει, με σοβαρή κρίση αμνησίας. Αδυνατώντας να θυμηθεί οτιδήποτε, δεν ξέρει ποιος είναι και από πού προέρχεται, ενώ οι γιατροί για να μην επιβαρύνουν την κατάστασή του αποκρύπτουν το γεγονός του θανάτου των γονιών του και ενημερώνουν για τα συμβάντα τον παππού και τη γιαγιά, τους τελευταίους συγγενείς στην Βουλγαρία. Ο Μπάι Νταν, είναι ένας ποδηλάτης και κέρδισε το γύρο της Βουλγαρίας το ’54, σπούδασε με υποτροφία στη Λαϊκή δημοκρατία της Γερμανίας και επιστρέφοντας στη Βουλγαρία ανατίναξε το μνημείο του Στάλιν με δυναμίτη, καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά πήρε χάρη. Ευφυής και ευγενικός, με φρόνηση και χιούμορ, απολαμβάνει κάθε μικρή χαρά που του προσφέρει η μίζερη καθημερινότητα, κυρίως όμως απολαμβάνει το τάβλι, το οποίο έχει αναγάγει σε επιστήμη και του έχει προσδώσει τη δική του φιλοσοφία ζωής. Είναι άριστος κατασκευαστής, έχει αναδειχτεί πρωταθλητής στην πόλη του και κατέχει για πολλά χρόνια και χωρίς αντίπαλο, τον τίτλο του «βασιλιά» του παιχνιδιού. Με συντριβή θα δεχτεί τα νέα της μεγάλης απώλειας και χωρίς χρονοτριβή θα ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα για να βρεθεί κοντά και να βοηθήσει τον πολυαγαπημένο εγγονό του, με τον οποίο είχε όταν συγκατοικούσαν μια τρυφερή σχέση αμφίδρομης αφοσίωσης, την οποία διέκοψαν βίαια ο χρόνος και η απόσταση. Αρωγό σε αυτή την προσπάθεια έχει το ξύλινο τάβλι που χάρισε στο Σάσε όταν ήταν παιδί και τις κοινές τους αναμνήσεις από το παρελθόν. Αλλά ο Σάσε δεν μπορεί να αναγνωρίσει τον παππού του, ούτε κανέναν άλλον από τις φωτογραφίες που του δείχνει και μένει εχθρικός και απαθής σε κάθε προσπάθεια του ηλικιωμένου ανθρώπου να τον επαναφέρει. Και καθώς δεν φαίνεται να βοηθά ιδιαίτερα, ούτε το τάβλι, ο παππούς θα οργανώσει ένα ταξίδι επιστροφής στη Βουλγαρία, με διπλό ποδήλατο. Με αυτό το μέσο διασχίζουν τα πανέμορφα τοπία των Βαλκανικών χωρών, ακολουθώντας αντίστροφα το δρόμο φυγής του παιδιού από τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε με σκοπό να ξυπνήσουν στο νεαρό μνήμες και συγκινήσεις του παρελθόντος. Ταξιδεύοντας θα απολαύσουν τη φύση, θα φιλοσοφήσουν, θα παίξουν τάβλι. Ο Μπάι Νταν θα χρησιμοποιεί πάντα μεταφορές από τη στρατηγική του ταβλιού για να ταρακουνήσει τον Σάσε. Όπως λέει, στη ζωή και στο τάβλι την τύχη την καθορίζει ο κάθε παίκτης και είναι στο χέρι του να την διαχειριστεί σωστά. Όπως το τάβλι, έτσι και η ζωή είναι ένα παιχνίδι στο οποίο καλούμαστε διαρκώς να παίρνουμε αποφάσεις, να αντιμετωπίζουμε προκλήσεις, να καθορίζουμε την τύχη μας. Αυτή η άλλη καθημερινότητα, η αγάπη του γέροντα για τη ζωή, τη φύση, τον έρωτα, τους ανθρώπους, η αισιοδοξία και η θυμοσοφία του θα αποκαταστήσουν τελικά την μνήμη του Σάσε, θα τον συμφιλιώσουν με τη ζωή, θα διώξουν την ατολμία και την παθητικότητα του και θα τον διδάξουν να παίρνει αυτός και μόνον αυτός τις καθοριστικές για τη ζωή του αποφάσεις. Να έχει την ευθύνη του εαυτού του. Μεγάλο ατού για την ταινία είναι η ερμηνεία του Miki Manojlovic, ενός από τους σπουδαιότερους Βαλκάνιους ηθοποιούς, γνωστού σε εμάς από τις ταινίες του Emir Kusturica (Underground, Ο Καιρός των τσιγγάνων). Η φωτογράφηση είναι υπέροχη, ιδίως στους ανοιχτούς ορίζοντες της διαδρομής των δύο ηρώων. Η επιλογή του σκηνοθέτη να κινείται σε δύο διαφορετικούς χρόνους, εγχείρημα δύσκολο, υλοποιείται εδώ με ιδιαίτερη επιτυχία. Το κλίμα της κάθε εποχής, τόσο το μουντό της ψυχρής καταπιεστικής εποχής, όσο το φωτεινό μιας πιο ελπιδοφόρας(;), αποδίδεται πολύ ρεαλιστικά. Βουλγαρία, 2008. Διάρκεια: 105΄. Σενάριο: Stefan Komandarev, Dušan Milić, Yuriy Dachev, Ilija Trojanov. Σκηνοθεσία: Stefan Komandarev. Πρωταγωνιστούν: Miki Manojlović, Carlo Ljubek, Hristo Mutafchiev, Ana Papadopulu, Lyudmila Cheshmedzhieva, Nikolai Urumov, Vasil Vasilev-Zueka, Dorka Gryllus, Stefan Valdobrev, Heinz Josef Braun, Blagovest Mutafchiev. Μουσική: Stefan Valdobrev. Φωτογραφία: Emil Christof. *Οι χειμερινές κινηματογραφικές προβολές του Cine-Δράση πραγματοποιούνται κάθε Πέμπτη, 8.15 το βράδυ στην αίθουσα "Ν. Εγγονόπουλος" του πάρκου "Μ. Θεοδωράκης" (ΤΥΠΕΤ), Π. Μπακογιάννη 38-42, Βριλήσσια.