Άρθρο της βελγικής εφηµερίδας "Le Soir", σε απόδοση του Σταύρου Λάβδα

Ακόμη ένα αδημοσίευτο άρθρο στην ιστοσελίδα της «Δράσης», μεταφρασμένο από τα γαλλικά από τον Σταύρο Λάβδα. Πρόκειται για άρθρο της µεγάλης κυκλοφορίας βελγικής εφηµερίδας "Le Soir" που αναδηµοσιεύτηκε στην γαλλική "L‘arène nue", απ’ όπου η µετάφραση. Στο κείµενο αυτό, η "Le Soir" θέτει το ερώτηµα κατά πόσο το γερµανικό οικονοµικό θαύµα των τελευταίων δεκαπέντε ετών είναι αποτέλεσµα των περίφηµων διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων. Απαντά η ίδια, βασισµένη σε πρόσφατα δηµοσιευµένη µελέτη του Γερµανού οικονοµολόγου Christian Odendhal*, επικεφαλής οικονοµολόγου του [απόλυτα συστηµικού] Centre for European Reform, µε έδρα το Λονδίνο. _____________________________________________________________________________ Περίπου δεκαπέντε χρόνια πριν, η Γερµανία ήταν ο “µεγάλος ασθενής” της Ευρώπης. Η οικονοµία παρέµενε στάσιµη, η ανεργία έπληττε περισσότερο από το 10% του ενεργού πληθυσµού και το δηµόσιο έλλειµµα άγγιζε το 4% του ΑΕΠ -κάτι απαράδεκτο για τη χώρα που δέκα χρόνια νωρίτερα είχε επιβάλει τον περίφηµο "κανόνα του 3%" στην Συνθήκη του Μάαστριχτ. Από τότε, η κατάσταση έχει αντιστραφεί πλήρως: οι Γερµανοί ξεπέρασαν γρήγορα τη Μεγάλη Ύφεση που ακολούθησε την οικονοµική κρίση, επωφελήθηκαν από την κρίση των κρατικών χρεών και απέφυγαν να ξαναπέσουν στην ύφεση που υπέστησαν οι περισσότερες οικονοµίες που µοιράζονται το ενιαίο νόµισµα. Το ποσοστό ανεργίας είναι στο χαµηλό 3,8% και ο προϋπολογισµός παρουσιάζει πλεόνασµα. Το Γερµανικό µοντέλο Η Γερµανία, όχι αδικαιολόγητα, εµφανίστηκε σαν παράδειγµα προς µίµηση και το γερµανικό µοντέλο, το νέο ευρωπαϊκό Ευαγγέλιο, διαδόθηκε ή καλύτερα επιβλήθηκε απ' άκρη σ' άκρη της ζώνης του Ευρώ, τόσο από την ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις εθνικές κυβερνήσεις. Γιαπί ακριβώς όµως µιλάµε; Μα, για τις περίφηµες "διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις" -ιδιαίτερα της αγοράς εργασίας- που αποτελούν το επίκεντρο της στρατηγικής εξόδου από την κρίση, τόσο στις περιφερειακές χώρες της ζώνης του ευρώ (που θίγονται περισσότερο), όσο και σε εμάς στο Βέλγιο, αλλά και στη Γαλλία, όπου ο νέος πρόεδρος Macron ποντάρει τα πάντα -ή σχεδόν τα πάντα- στις µεταρρυθµίσεις του για να τονώσει την ανάπτυξη και την απασχόληση. Στη Γερµανία, οι µεταρρυθµίσεις Hartz (από το όνοµα του κύριου σχεδιαστή τους Peter Hartz, τότε µέλους της εκτελεστικής επιτροπής της Volkswagen), που υλοποιήθηκαν υπό την ηγεσία του Σοσιαλδηµοκράτη καγκελάριου Gerhard Schröder ανάµεσα στο 2003 και το 2005, είχαν τέσσερις κύριους στόχους: 1. Τη µείωση των δαπανών για συντάξεις και γενικότερα για το κράτος πρόνοιας. 2. Την ευελιξία στην αγορά εργασίας, αφενός µέσω της προώθησης της αυτο-επιχειρηµατικότητας, των mini-jobs (σηµ.µτφ. ωροµίσθιοι ανασφάλιστοι), των συµβάσεων ορισµένου χρόνου και του outsourcing (σηµ.µτφ. υπεργολαβία, ανάθεση σε τρίτους λειτουργικών δραστηριοτήτων), και αφετέρου µέσω της µείωσης του κόστους των απολύσεων για τις µικρές επιχειρήσεις. 3. Την ενθάρρυνση την επιστροφής στην απασχόληση, µε τη µείωση της διάρκειας του επιδόµατος ανεργίας και των ποσών της κοινωνικής βοήθειας και 4. Την αύξηση του ποσοστού των εργαζοµένων στις µεγαλύτερες ηλικίες, µε την αλλαγή προς το χειρότερο των όρων πρόωρης συνταξιοδότησης. Από το 2005, η γερµανική οικονοµία ανακάµπτει. Η απασχόληση αυξάνεται πάλι καθώς µειώνεται η ανεργία. Ούτε η χρηµατοπιστωτική κρίση ούτε η κρίση του ευρώ αποτέλεσαν εµπόδιο για αυτή την "οικονοµική αναγέννηση". Αραγε οι Γερµανοί έχουν βρει τη σωστή συνταγή, θα τολµούσαµε να πούµε το "µαγικό φίλτρο"; Ευτυχής Συγκυρία «Πρόκειται περί µύθου», λέει ο Christian Odendhal, επικεφαλής οικονοµολόγος του Centre for European Reform, σε µια µελέτη που δηµοσίευσε πρόσφατα. «Ήταν σηµαντικές µεταρρυθµίσεις, αλλά δεν µπορούν να εξηγήσουν την ανάκαµψη της γερµανικής οικονοµίας µετά το 2004. Τέσσερις άλλοι παράγοντες έπαιξαν σηµαντικότερο ρόλο». Πρώτα από όλα, η έκρηξη στις αναδυόµενες οικονοµίες, µεταξύ των οποίων η Κίνα, ενίσχυσε τη ζήτηση για κεφαλαιουχικά αγαθά -µια διαχρονική γερµανική ειδικότητα. Επίσης ισχυροποίησε τη ζήτηση και για καταναλωτικά αγαθά "made in Germany"- ιδιαίτερα αυτοκίνητα. Η έκρηξη αυτή συνεχίστηκε και µετά τη Μεγάλη Ύφεση, ενισχυµένη από to κινεζικό σχέδιο ανάκαµψης. Ο Christian Odendhal αντικρούει επίσης την κυρίαρχη άποψη ότι οι µεταρρυθµίσεις Hartz ασκήσαν πίεση στους εργαζόµενους, αναγκάζοντάς τους να µετριάσουν τις µισθολογικές τους απαιτήσεις, και έτσι ενίσχυσε την ανταγωνιστικότητα της γερµανικής βιοµηχανίας. Από τα µέσα της δεκαετίας του '90, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις συµφώνησαν να προτάξουν την απασχόληση και όχι τους µισθούς. «Οι µεταρρυθµίσεις του Hartz επέτρεψαν να δοθεί µια νέα ώθηση στην τάση για χαµηλούς µισθούς, αλλά το µεγαλύτερο µέρος της µισθολογικής συγκράτησης είχε πραγµατοποιηθεί πριν από αυτές». Επίσης, οι γερµανικές εταιρείες είχαν προχωρήσει σε ριζική αναδιάρθρωση, για να µειώσουν το κόστος και να αυξήσουν την κερδοφορία, µε την συστηµατική προσφυγή σε υπεργολαβίες στη Γερµανία, αλλά κυρίως σε χώρες µε χαµηλούς µισθούς στην ανατολική Ευρώπη. Τέλος, ο Christian Odendhal επισηµαίνει έναν τέταρτο παράγοντα: την ανάκαµψη του τοµέα των κατασκευών µετά από δέκα χρόνια ύφεσης. «Ο λόγος για τον οποίο οι µεταρρυθµίσεις Hartz απέκτησαν µυθική διάσταση είναι επειδή εφαρµόστηκαν την κατάλληλη χρονική συγκυρία». Η Γερµανία, µπόρεσε να επωφεληθεί πλήρως από την παγκόσµια οικονοµική άνοδο, επειδή το καλάθι των εξαγωγών της περιελάµβανε προϊόντα που ικανοποιούσαν τη ζήτηση των αναδυόµενων χωρών. «Η Γερμανία ήταν τυχερή. Η εξωτερική ζήτηση ήρθε να τη βοηθήσει» , λέει ο Odendhal. Η δοκιµή Macron «Οσο η ανάπτυξη της Κίνας επιβραδύνεται, οι γερµανικές εισαγωγές δεν δείχνουν κανένα σηµάδι σηµαντικής αύξησης και η αµερικανική οικονοµία παρουσιάζει χαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης, τα άλλα µέλη της νοµισµατικής ένωσης δεν θα έχουν την ίδια ευκαιρία». Ο οικονοµολόγος επισηµαίνει επίσης τις παρενέργειες αυτών των µεταρρυθµίσεων στη γερµανική κοινωνία και στις οικονοµίες των άλλων χωρών του του ευρώ. «Η µισθολογική συγκράτηση στη Γερµανία είχε αρνητικές επιπτώσεις στην Ευρώπη. Οι χαµηλότεροι µισθοί οδήγησαν στη µείωση της κατανάλωσης και των εισαγωγών. Κατά συνέπεια, η Γερµανία (δηµιουργώντας µεγάλα εξωτερικά πλεονάσµατα) συσσώρευσε κεφάλαιο. Το κεφάλαιο αυτό το εξήγαγε στις άλλες χώρες της Ευρώπης και έτσι τροφοδότησε τις στεγαστικές φούσκες και το χρέος». Υπογραµµίζει, επίσης, τα όρια των πολιτικών της ευελιξίας της αγοράς εργασίας και την πίεση για µείωση των µισθών και την επιδείνωση των συνθηκών εργασίας. «Αυτές συµβάλλουν ελάχιστα, αν συµβάλλουν, στην αύξηση της παραγωγικότητας. Στην πραγµατικότητα µπορεί ακόµη και να είναι επιβλαβείς, σε περίπτωση που οι µεταρρυθµίσεις µειώνουν τη διάθεση των εταιριών να επενδύσουν σε εργαζόµενους και εξοπλισµό». Εάν η Ευρώπη δεν φαίνεται να αντλήσει τα σωστά διδάγµατα από την εµπειρία της Γερµανίας, «η εκλογή του Emmanuel Macron, ο οποίος έχει υποσχεθεί ότι θα µεταρρυθµίσει την αγορά εργασίας στη Γαλλία, θα αποτελέσει δοκιµασία για όλο το γερµανικό µοντέλο, που είναι χτισµένο γύρω από τις µεταρρυθµίσεις Hartz. Εάν αποδειχθεί ότι είναι λάθος, ο Γάλλος πρόεδρος θα µπορούσε να αποτύχει να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη και την απασχόληση, ανοίγοντας έτσι το δρόµο σε κάποιον λαϊκιστή στις επόµενες προεδρικές εκλογές», προειδοποιεί ο Christian Odendhal. *Ο Christian Odendahl είναι επικεφαλής οικονοµολόγος του Centre for European Reform. Εργάζετιαι σε θέµατα σχετικά µε την ευρωπαϊκή νοµισµατική και δηµοσιονοµική πολιτική, την πολιτική οικονοµία της οικονοµικής ολοκλήρωσης και των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων, την ρύθµιση των χρηµατοπιστωτικών αγορών και του διεθνούς εµπορίου, καθώς και την γερµανική πολιτική. Σχολιάζει τακτικά τα οικονοµικά ζητήµατα στα έντυπα και τα ραδιοτηλεοπτικά µέσα, συµπεριλαµβανοµένων των Financial Times, New York Times, Wall Street Journal, Frankfurter Allgemeine Zeitung, Süddeutsche Zeitung, Deutschlandfunk και του BBC. Έχει κάνει επίσης προφορική τοποθέτηση-κατάθεση ενώπιον της Βουλής των Λόρδων για το µέλλον της ευρωζώνης. (πηγή: ιστότοπος του Centre for European Reform). Πρωτότυπο: http://l-arene-nue.blogspot.gr/2017/08/selon-un-economiste-allemand-le-miracle.html Απόδοση: Σταύρος Λάβδας