Έκδοση της "Δράσης" - Ακυκλοφόρητο έργο του Πωλ Βιριλιό στα Ελληνικά!

Το πρώτο βιβλίο των εκδόσεων "Δράση" είναι γεγονός! Μετά από κάποιες μεταφράσεις από ενδιαφέροντα άρθρα γαλλικών ιστοσελίδων, σε μετάφραση Σταύρου Λάβδα, τώρα έχουμε και ένα πλήρως μεταφρασμένο σημαντικό θεωρητικό έργο σε μετάφραση του Χαράλαμπου Λαζάνη! Πρόκειται για την ολοκληρωμένη μετάφραση από τα Γαλλικά του ακυκλοφόρητου στην Ελλάδα έργου του διακεκριμένου φιλοσόφου Paul Virilio, με τίτλο "Δοκίμιο για την επισφάλεια της γήινης επικράτειας". Το προτεινόμενο εκδοτικό άνοιγμα της Δράσης εγείρει τα παρακάτω ερωτήματα που με τη σειρά τους απαιτούν απαντήσεις: Γιατί «εκδόσεις» της Δράσης για μια Άλλη Πόλη; Και γιατί ο Πωλ Βιριλιό; Δεν είναι όψιμη η έγνοια της Δράσης για τον πολιτισμό, να συνδυάζει δηλαδή την πολιτική της έκφραση με την πολιτισμική: Στη Δράση, σαν «κίνηση πόλης» δηλαδή πολιτών που πρακτικά διακρινόμαστε σαν μόνιμοι και -τουλάχιστον για την ώρα- νόμιμοι κάτοικοι της πόλης μας, υπάρχει επίγνωση πως η κίνησή μας εντάσσεται στην ευρύτερη «κινηματική» της ζωής μας, στην τάση της να δίνει στην πόλη και να παίρνει από αυτή, άλλωστε αφορμή για την ύπαρξη και τη λειτουργία της Δράσης είναι η Πόλη της οποίας γεννήματα είναι και η πολιτική, και ο πολιτισμός. Πράγματι, πολιτική και πολιτισμός δεν γεννήθηκαν στα έλη ή τα δάση, στην πόλη γεννήθηκαν, δηλαδή σε μια ανθρώπινη, συλλογική κατασκευή, διακριτή από τη φύση κι ωστόσο σε σύμπραξη με αυτή. Η πόλη δανείζεται από το χώρο και το χρόνο, από τα υλικά και τους τρόπους της φύσης κι ωστόσο διαφέρει από αυτή γιατί την ερμηνεύει κιόλας· η πόλη είναι ένα συλλογικό έργο τέχνης και τεχνικής που καταφάσκει στην ανθρώπινη ιδιαιτερότητα και ελευθερία αλλά και που, συχνά, αντί να επιδιώκει την ισορροπία με τον φυσικό συνεταίρο τον καταπιέζει υπέρμετρα. Τότε είναι που η φύση, σαν αρχαιότερη και απρόβλεπτα πολύτροπη, βρίσκει τρόπους να επαναφέρει στην τάξη τον υπερφίαλο και άφρονα συνεταίρο της ισοπεδώνοντας τα έργα του, ιζηματοποιώντας τα με τους στρωτήρες του κυκλικού της χρόνου, παραδίδοντάς τα στον εχθρό κάθε έργου τέχνης, τη λήθη, από την οποία η αρχαιολογική ανάσυρση -σήμερα συνεπικουρούμενη από στρατιές παλαιοντολόγων- πιθανώς να μην αντιπροσωπεύει παρά μια ύστατη αναλαμπή και τίποτα περισσότερο.(1) Υπάρχει συνεπώς ένα όριο για την πόλη, όριο του τι είναι και τι δεν είναι, του πού αρχίζει και πού τελειώνει σαν ανθρώπινο κατασκεύασμα, όριο του οποίου η σημερινή ασάφεια μας φέρνει πιο κοντά στην αρχέγονη ύβρη και την επακόλουθη κρίση, τη Νέμεση. Αν λοιπόν επιθυμούμε μια κρίση «ευνοϊκή» αν όχι δίκαιη, απαιτείται από εμάς να παραμένουμε ενεργοί στην αναζήτηση ορίων για την πόλη, την πολιτική και τον πολιτισμό, ιδιαίτερα στα σημεία διάκρισης πόλης και υπαίθρου, γραπτού και άγραφου νόμου, φύσης και τέχνης, φυσικού και αφύσικου, φυσικής και μεταφυσικής. Σπερματικά, το αρχέγονο χωριό -σαν αρχαιότερό της- περιλάμβανε την πόλη, χωρίς δηλαδή να διακρίνεται ουσιωδώς από τη φύση: το χωριό, έστω κι αν επεμβαίνει στην τάξη της φύσης, το κάνει με τρόπο φυσικό, τρόπο που δεν εξαιρεί τη φυσική βία π.χ. ξεριζώνοντας από τις καλλιέργειες το «ζιζάνιο» χωρίς να το εγκαλεί και πάντως χωρίς το ίδιο να νοιάζεται για να λογοδοτήσει αν «φύεται» εκεί που δεν το σπέρνουν... Με άλλα λόγια, όσο η πόλη και ο αστικός της πολιτισμός δεν ξεχνάει την καταγωγή του από το χωριό, δηλαδή όσο σέβεται τη φύση και την υπεροχή της στον τελευταίο λόγο, ακριβώς επειδή είναι παλαιότερη του λόγου, τότε μπορεί και ο πολιτισμός να εκλεπτύνει το έργο του πολλαπλασιάζοντας τους νόμους, ίσως και τους αστυνόμους, ελπίζοντας βάσιμα σε μια -σχετική πάντα- μακροημέρευση. Σήμερα, το κατ’ ευφημισμό «πλανητικό χωριό» που δεν είναι άλλο από την εν τω γίγνεσθαι παγκόσμια Μετάπολη ενός όχι μακρινού μέλλοντος (αν μέλλον πρόκειται να υπάρξει) σε τούτη ακριβώς την αρχέγονη και «προαστιακή» ασάφεια των ορίων του -χαμένου μέσα στη φύση και χωρίς πόλη- χωριού μας επαναφέρει, δηλαδή σε μια νέα σύγχυση στη διάκριση του έργου του ανθρώπου από το έργο της φύσης· μόνο που τούτη τη φορά το «χωριό» η κοινότητα της ανθρώπινης συνεύρεσης, είναι χαμένη όχι στη φύση αλλά σε μια πόλη που έχει πάρει τη θέση του αρχέγονου φυσικού λαβυρίνθου. Η σύγχυση επανέρχεται με την αφύσικη κλίμακα του πλανητικού χωριού οφειλόμενη σε μια επιταχυνόμενη κίνηση αναιρετική του φυσικού μεγέθους του πλανήτη Γη, προσδίδοντας εγγύτητα εκεί που δεν υπήρχε ή καταργώντας την εκεί που επιμένει να υπάρχει ακόμη. Όπως κι αν έχει, στη συνέργεια χωριών για την μετεγκατάσταση περισσότερων ανθρώπων μαζί με τις τοπικές τους θεότητες σε ένα τοπικό κέντρο, πέρασμα ή σταυροδρόμι, παράλληλα με τη σύμπραξη και υπό τη σκέπη νέων θεών περισσότερο συγκαταβατικών στις ανθρώπινες προσπάθειες και εμπνεύσεις, οφείλουμε την ύπαρξη των πρώτων πόλεων. Αντιληπτές σαν ζωντανά μορφώματα, ενός συγκεκριμένου κάθε φορά και σε κάθε τόπο συλλογικού έργου, οι πόλεις στάθηκαν σαν τα κορυφαία πολιτικά μορφώματα της Ιστορίας. Αν η Ιστορία είναι αναθύμηση του παρελθόντος, το ζωντάνεμά του μέσω της αφήγησης, η πόλη είναι το ζωντανό κέλυφος όπου αυτή η αφήγηση ακούγεται, ο ευαίσθητος περίγυρος όπου αυτή αντηχεί σε ανταπόκριση μαζί του. Ατύχησε όμως η πόλη και μαζί της ατυχεί και η ιστορία. Η ανθρωπότητα, από καιρό κλεισμένη στην προμηθεϊκά αγέρωχη μοναξιά της, θεληματικά ορφανεμένη από έναν θεό-Πατέρα, έχοντας αποδεχθεί για τελεσίδικο τον διακηρυγμένο θάνατό του (Νίτσε), επιτίθεται σήμερα στα ακόμα ανεξέλεγκτα υπολείμματα του φυσικού στοιχείου που συγκροτεί την ανθρωπινότητά της. Καθώς η ξέφρενη ελευθερία της δεν συμβιβάζεται στην ιδέα της αναπαραγωγής της από μόνο τον εαυτό της, αναπόδραστα επιλέγει σαν πιο αντιπροσωπευτικό της, το τεχνητό μόρφωμά της, αυτό της τεχνολογίας, για να το χρίσει παρένθετη μητέρα της. Έτσι, διαδοχικά, από υποκείμενο της Ιστορίας, αυτό που τη ζεί, την αξιολογεί και τη μεταδίδει, ο άνθρωπος έγινε το αντικείμενο της, προνομιακό ενεργούμενο μιας Ιστορίας που αφορά πρωτίστως την πόλη, έδρα του Μεγάλου Λεβιάθαν και των οργάνων του, από την οποία αφού εξαρτήθηκε υπερβολικά (αστικοποίηση) τώρα γεύεται την απόρριψή της· σα νά ‘ταν στο εξής μια πρώτη ύλη επιβλαβής κι άρα όχι μηδενικής αλλά αρνητικής αξίας, γίνεται ανεπίγνωστα θεμέλιος λίθος μιας νέας οικονομίας για την αποδόμηση, ρευστοποίηση και απομάκρυνση μέχρι την υγειονομική ταφή του. Η «μητριά» τεχνοεπιστήμη τελειοποιείται κατασκευάζοντας την ανθρωπότητα-κόρη στα μέτρα της. Θα κλωνοποιήσει όσα «κομμάτια» της κόρης ανοίγουν νέα πεδία στη δράση της, προωθώντας τα στα αντίστοιχα πεδία, τα υπόλοιπα θα απολήξουν στον καιάδα της ανακύκλωσης, για τη σωτηρία του Πλανήτη χωρίς άλλο, από τη στιγμή που η σωτηρία των τραπεζών ή του καπιταλιστικού συστήματος συγκινεί ολοένα και λιγότερους. Είναι καιρός, αν «κρίση, υπάρχει» (όπως κάποτε «λεφτά» «υπήρχαν» αλλά όχι τα δικά μας με αποτέλεσμα να χρεωνόμαστε για «σωστικά» που μόνο με σωστικό τρόπο δεν επιδρούνε πάνω μας) κι επομένως στο βαθμό που αναγνωρίζουμε την κρίση σαν δική και καταδική μας, εμάς των ανθρώπων, απαιτεί την προσοχή όλων και ιδιαίτερα όσων προσφερόμαστε να την αναλάβουμε και τη χειριστούμε. Είναι καιρός να αντιληφθούμε πως η ανθρώπινη κατάσταση έχει πλήρως αντιστραφεί, εκείνο που μας απειλεί με αφανισμό δεν είναι τόσο η φύση με την κλιματική αλλαγή της και τα ακραία της μετεωρολογικά φαινόμενα, όσο η πίστη μας πως η οργάνωση ενός Υπουργείου Κλιματικής Αλλαγής, Παγκόσμιου, Εθνικού ή Περιφερειακού αρκεί για τα διευθετήσει με τρόπο άλλο από την εξόντωσή μας. Να αντιληφθούμε πως το επίφοβο, αυτό που προσλαμβάνουμε σαν εξωτερική εκμηδενιστική βία, δεν είναι ξένο παρά ένα κομμάτι εαυτού του καθενός, άμορφο και δύσκολα αναγνωρίσιμο γιατί μας επιστρέφεται φορτισμένο με την ίδια απαξίωση με την οποία το απεμπολήσαμε: είναι η απαξιωμένη προσωπική έγνοια για το οικείο και κοντινό, το απτό και καθημερινό, έγνοια ανάμικτη με δέος μπροστά στη παρουσία του μυστηρίου του. Άπαξ και χάθηκε το μυστήριο, οι καλοθελητές που παρεισφρήσαν για να το υποκαταστήσουν με τη φαντασμαγορία της Προόδου απαιτούν τώρα τα δεδουλευμένα τους, και καθώς η καταδίωξη φαντασμάτων μας άφησε με άδεια χέρια, μας συνθλίβουν. Αρκετές δεκαετίες μετά το βιβλίο αυτό που μας εισάγει στο θέμα της «προοδευτικής» αποξένωσής μας από τον κόσμο, της ερήμωσής του και της ανασφάλειάς μας που συνοδεύει τούτο το είδος εκτόπισης, προς την τελευταία δεκαετία της ζωής του ο Πωλ Βιριλιό μας είχε προτείνει να ιδρύσουμε ένα Πανεπιστήμιο της Καταστροφής, δικό μας, προκειμένου να μελετήσουμε τη δική μας καταστροφή για να αποφύγουμε την έλευση μιας ασύλληπτης τυραννίας και ανήκουστης βαρβαρότητας. Εμπνευσμένο από τον προνοιακό χαρακτήρα των κρας-τεστ όπου η βιομηχανίες οχημάτων προμελετούν τα ναυάγια της ταχύτητας για να μειώσουν τις επιπτώσεις τους, το αντικείμενό του θα ήταν η μελέτη των ορίων της πόλης, των ορίων των βιολογικών και κοινωνικών μας σωμάτων, της σχέσης τους με την περατότητα της Γης όσο και με την απεραντότητα του ουρανού, με απώτερο στόχο την επανασύνδεσή μας με το οικείο και καταγωγικό έδαφος της εμπειρίας από το οποίο τα διανύσματα της δρομόσφαιρας μας έχουν απαγάγει. Σίγουρα θα προσέδιδε ένα άλλο φως στη δρομόσφαιρα αυτή, η ενεργειακή κρίση θα αναφαινόταν τότε σαν η αδυνατότητα του πλανήτη και των πλασμάτων του να τροφοδοτούν απεριόριστα τον φορέα δια του οποίου ελέγχονται και συγχρόνως ερημώνονται. Σε τούτο το πλαίσιο, η έκδοση στα ελληνικά του δοκιμίου η επισφάλεια της γήινης επικράτειας του Πωλ Βιριλιό μπορεί να ιδωθεί σαν μια προσφορά της Δράσης για μια Άλλη Πόλη στο Πανεπιστήμιο της Καταστροφής και τα «ενοριακά» (εντός των ορίων) θυρανοίξιά του στην πόλη μας. Σημειώσεις: 1- δες, Jared Diamond, Κατάρρευση: πως οι κοινωνίες επιλέγουν να αποτύχουν ή να επιτύχουν, εκδόσεις κάτοπτρο 2006. Paul Virilio: Δοκίμιο για την επισφάλεια της γήινης επικράτειας. Μετάφραση: Χαράλαμπος Λαζάνης. Το οπισθόφυλλο του βιβλίου. Όταν η πολιτική μας -δράση ή σκέψη- «κατεβαίνει» στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης, τούτη η κατάβαση συντελείται αναγκαστικά με όρους ανώμαλης προσγείωσης· πρόσφατη, ήταν αυτή των χθεσινών (2019) «αυτοδιοικητικών» εκλογών με τους χωρίς πλειοψηφίες δημάρχους. Κάτι το αλλότριο δείχνει πως έχει προκαταλάβει το έδαφος της αυτοδιοίκησης στο οποίο οι αυτοδιοικούμενοι, εξόριστοί του πλέον κι ωστόσο εδώ παρόντες, καλούμαστε να αναγνωρίσουμε την πολιτική μας κρίση ως αισθητή επί τόπου, δηλαδή ακριβώς στον τόπο της πολιτικής που είναι η πόλη. Πού είναι λοιπόν η πόλη και πού η κρίση της; Αγνοώντας το «πού» της πολιτικής, χανόμαστε στη θεωρία: «παραθεωρούμε» δηλαδή παραβλέπουμε πως η πόλη παράγει από μόνη της πολιτική στην οποία μας εμπλέκει χωρίς την ανάγκη τεκμηρίωσης από κάποια «πολιτική» ιδεολογία γιατί η πόλη δεν είναι παρά μια κατασκευασμένη -με ίχνη επί του εδάφους και ενεργή πολιτικώς- δομή. Η «κρίση μας» μπορεί τότε να αναφανεί σαν την ιδιότητα αυτής της δομής να μας ενώνει και, την ίδια στιγμή κι ωστόσο ανεπίγνωστα, να στρέφεται και εναντίον μας, σαν κρίση του πολιτικού συστήματος αδιάρρηκτα δεμένη με την κρίση της πόλης. Σε τούτη τη γειωμένη ανάλυση, δίπλα στα διαρκώς τιθέμενα ερωτήματα όπως αυτό της συγκρότησης πολιτικού υποκειμένου (του ποιοι πολιτευόμαστε), ή του περιεχομένου του πολιτικού μηνύματος (του τί ακριβώς πολιτευόμαστε) δίπλα ακόμη στο παλιό αλλά πάντα επίκαιρο αισθητικό και ηθικό ερώτημα του τρόπου με τον οποίο γινόμαστε οι ίδιοι φορείς έκφρασης του πολιτικού μηνύματός μας (το πώς πολιτευόμαστε) σήμερα, εποχή των διαδικτυακών λεωφόρων της πληροφορικής, τίθεται και το ερώτημα της μετάδοσης και αναμετάδοσης του πολιτικού μηνύματος, της ακαριαίας ταχύτητας και διαδραστικότητάς του που (το ψυχανεμιζόμαστε) μεταβάλλουν την αντίληψη του περιεχομένου του, όπως ακριβώς το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο αλλοιώνει την κίνηση του ηλεκτρονίου την ίδια στιγμή που το φωτίζει ή το «παρατηρεί». Επομένως για να εννοήσουμε τη σημερινή ασάφεια επείγει πρώτα να πάμε λίγο πιο πίσω χρονικά όσο και παραδίπλα τοπικά για να εστιάσουμε στο «πού», της πολιτικής, στο ερώτημα περί των ορίων της πόλης· όρια που, με τις εφαρμογές της ταχύτητας του φωτός, κανείς δεν έχει την αφέλεια να ταυτίζει με τα διοικητικά όρια της πόλης του όπως αυτά αναπαρίστανται στους πολιτικούς χάρτες μιας γεωπολιτικής πεπαλαιωμένης, ταπεινωμένης από τη χρονοπολιτική. Εκδόσεις της Κίνησης Δημοτών Βριλησσίων «Δράση για μια Άλλη Πόλη» Paul Virilio. L’Insécurité du territoire. Editions Galile'e * Το βιβλίο είναι άμεσα διαθέσιμο. Για να το προμηθευτείτε, επικοινωνήστε με την "Δράση"