του Μπάμπη Δαμουλιάνου - Ευαγγελάτου

(Προγραμμάτισα δικαιωματικά τον εμβολιασμό μου ενάντια στον Covid-19, ανάμεσα σε διασταυρούμενα φίλια πυρά των «υπέρ» και των «κατά», που και συνεχίζονται με αμείωτη ένταση. Και όταν γράφω «φίλια πυρά» κυριολεκτώ χωρίς εκπτώσεις. Εδώ συμπεριλαμβάνονται τόσο οι φίλοι της παρέας ποικίλου επαγγελματικού προσανατολισμού, όσο και του ευρύτατου σιναφιού από νομπελίστες γιατρούς μέχρι τον πιο πρόσφατα εκκολαφθέντα Ασκληπιάδη. Σινάφι το οποίο περιελάμβανε κάποτε κι’ εμένα, με το δικαίωμα να διατυπώνω σήμερα έστω και μία άτυπη περιθωριακή ελεύθερη γνώμη, συνοδευόμενη με ανάλογη συμπεριφορά για ανοσοποίηση αλλά και θεραπεία κατά την εκδήλωση της νόσου. Στην τελευταία περίπτωση μπλέκεται άμεσα και η δική μου ειδικότητα σαν πάλε ποτέ αναισθησιολόγου, με κατάθεση μιας αποδείξιμης εμπειρίας τόσο στη χώρα μας, όσο και στο U.K. Προεξάρχουσα αυτή στο Royal Victoria Hospital του Belfast, την οποία και καταθέτω). Ιούλιος του 1971. Φτάνω στην πρωτεύουσα του Ulster (Περιοχή της Βόρειας Ιρλανδίας που ανήκει στο U.K.) με συστάσεις του Διευθυντή μου αναισθησιολόγου στο Δημοτικό Νοσ/μείο Αθηνών κ. Γεωργίου Χασαπάκη για τον εκεί φίλο του Καθηγητή της αναισθησιολογίας Dr. John Dundee. Τα αγγλικά μου είναι επιπέδου νηπίου με μόνο 20 (είκοσι) μαθήματα, μια σειρά δίσκων Linguaphon κοντά μου για αρχάριους, 4 βδομάδες σε καλοκαιρινό σκολειό στη Λόντρα (Ιούνιος 1971) και μια δίφυλλη κόλλα αναφοράς, στην οποία ο αξεπέραστος αυτός δάσκαλος και όχι μόνο για μένα, πρωτοπόρος της καινούργιας αυτής ειδικότητας στη χώρα μας κύριος Χασαπάκης, μου είχε γράψει στα αγγλικά και δίπλα στα ελληνικά τα ονόματα όλων ή σχεδόν όλων των εγχειρήσεων στις οποίες θα με καλούσαν να χορηγήσω αναισθησία. Ο καθηγητής Dundee στον οποίο θα παρουσιαζόμουν έλειπε σε ταξίδι. Θα επέστρεφε κάποιες μέρες αργότερα. Ο Γραμματέας του νοσοκομείου με οδήγησε στον διευθυντή της μονάδας εντατικής θεραπείας Dr. Gray. Προσπαθούμε να συνεννοηθούμε. Απελπισία! Βάζει τα γέλια και με ρωτάει αν ξέρω κάποιον Ιρλανδό σαν Έλληνας. Του αναφέρω τον Brendan Beham από το «Γελαστό παιδί» που είχε μελοποιήσει ο Μίκης, τον Βernard Shaw από το βιβλίο του «Τα κοινωνικά συστήματα» καθώς και την Bernadette Devlin. Εννοούσα την νεαρή βουλευτίνα που πρωτοστατούσε τότε στις φασαρίες στην πόλη του. Τρία ονόματα, τρεις κοτρώνες! Η τελευταία έχαιρε εκτίμησης στον κόσμο του Gray σαν γυναίκα εξώλης και Προώλης! Γουρλώνει τα μάτια! Χειρότερα διαπιστευτήρια δεν μπορούσαν να υπάρξουν... Μου απαντάει πως θα αρχίσω να εργάζομαι στη μονάδα και αναλαμβάνω υπηρεσία. Ξεθέωμα. Ο Gray εκτιμά αμέσως την ικανότητα μου για γρήγορη και σωστή διασωλήνωση καθώς και στις φλεβικές παρακεντήσεις για φαρμακευτική υποστήριξη και παρεντερική θρέψη των ασθενών. Έχουμε να κάνουμε με βαριά περιστατικά. Λίγες κουβέντες, πολλή δουλειά. Η πελατεία μικτή. Πολίτες, αντάρτες, στρατιώτες. Οι περισσότεροι τραυματίες του εκεί εμφυλίου πολέμου. Από σφαίρες νόμιμες, σφαίρες ντουμ –ντουμ (πολυδιασπώμενες) του IRA, βλήματα αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών αλλά και πολίτες σε βαριά κατάσταση για ανάνηψη, από τα συνήθη χειρουργεία των άλλων κλινικών. Κάθε τρεις ώρες τουαλέτα πνεύμονα σε κάθε διασωληνωμένο. Αν υπολογίσουμε ότι χρειαζόμαστε 15’ στον καθένα και υπήρχαν π.χ.10 διασωληνωμένοι, τότε απαιτούνταν 150’ στο 3ωρο που έχει λεπτά 180. Αν δεν υπήρχαν άλλες εμβόλιμες επεμβατικές δουλειές, έμεναν μόνο 30΄για μια ανάσα, έναν καφέ, ένα τσιγάρο. Συνήθως οι διασωληνωμένοι ήταν περισσότεροι. Αυτά για τις νύχτες με την φυσιοθεραπεύτρια της βάρδιας βοηθό. Την ημέρα ερχόνταν ενισχύσεις και τα πράγματα ήταν λίγο καλύτερα. Ο Gray ένας καλός συντηρητικός γιατρός, από τους σκληρούς ανθενωτικούς, είχε οργανώσει καλά την μονάδα. Ανασταίναμε πεθαμένους. Κάποτε ήρθε ο καθηγητής, φυσικά ο Gray του έσωσε ότι ήξερε για μένα και σε μια εβδομάδα ακόμη με πήρε από κει για ν’ αρχίσω την κυκλική μου (rotation) εκπαίδευση. Κάθε μήνα και σε διαφορετικό τομέα χειρουργικών επεμβάσεων με πολλά ωραία επεισόδια πολλά από τα οποία είναι άξια ιδιαίτερης μνείας. Σημάδεψαν ανεξίτηλα και το δικό μου μικρό πέρασμα απ’ αυτή του κόσμου τη γωνιά. Ξαναγυρίζω στην ολιγοήμερη υπηρεσία μου στη μονάδα. Η δουλειά εκεί δεν απαιτεί γνώση ανώτερων μαθηματικών ή λύση δυσεπίλυτων ιατρικών προβλημάτων. Απαιτεί μάτι γοργό, σωστή εκτίμηση, λεπτούς χειρισμούς, πειθαρχημένο δόσιμο στον άρρωστο. Δεν είναι όλοι οι λαιμοί το ίδιο. Από τις ψηλόλιγνες φιγούρες Μοντιλιάνι μέχρι τους κοντόλαιμους συμφυόμενους με τον θώρακα ή τους συνοδευόμενους με κύφωση και κοντές σιαγώνες, η γκάμα είναι μεγάλη. Το ίδιο και στις φλέβες τις χοντρές και γεμάτες, μέχρι τις μόλις διαφαινόμενες κατά τις μεγάλες αιμορραγίες, στους υποσιτισμένους, τους σοκαρισμένους από διάφορες αιτίες... Ο χρόνος μετρούσε σε δευτερόλεπτα και παράλληλα σε ετοιμότητα, διαλεγμένη γνώση και πείρα. Εδώ έδινε εξετάσεις η θεωρητική και έμπρακτη διδασκαλία του Γιώργου Χασαπάκη, ενός από τους θεμελιωτές της ειδικότητας μας στην Ελλάδα. Όσοι τον γνώρισαν έστω και για λίγο, ξέρουν... Η ανακουφιστική απομάκρυνση μου από την μονάδα δεν σήμαινε βέβαια διαζύγιο. Δεν έριξα μαύρη πέτρα πίσω μου. Εκτός από τους χειρουργημένους που συνόδευα μέχρι εκεί και χρειάζονταν συνεχόμενη υποστήριξη με αναπνευστήρα ή μη, ήταν και ένα σημείο συνάντησης με τους άλλους συναδέλφους. Κόφι τάιμ, σχολιασμοί... Οι ιδεολογικές μας κόντρες ήταν ένα από τα γεμίσματα του λίγου ελεύθερου χρόνου μας. Αν και είχε λήξει ο πόλεμος με την ΕΟΚΑ στην Κύπρο, η προϊσταμένη της μονάδας δεν έπαυε να μου θυμίζει ότι κάποτε μετρούσε την απώλεια ενός στρατιώτη τους κάθε μέρα στο νησί. Στο πρόσωπό μου έβλεπε τον εχθρό. Είχα ήδη εκτεθεί και δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί ήμουν αντίθετος με τους κολονέλους στη χώρα μου που μας είχαν εξασφαλίσει την χουντική ειρήνη! Το μόνο που δεν συγχωρούσαν στους τελευταίους ήταν πως είχαν διώξει τον βασιλιά μας και είχαμε τώρα μείνει ορφανοί! Αραιά και που συναντούσα και κάποιον που γνώριζε λίγο καλύτερα τα πράγματα πέρα απ’ του σπιτιού του την αυλή, όπου το αίμα και το σακατιλίκι ήταν η καθημερινότητα και η δική μου παρουσία δικαιολογημένη. Παρ’ όλ’ αυτά είχα να κάνω με καλούς γιατρούς που είχαν στήσει μια μονάδα, με φήμη να ξεπερνά τα όρια των βρετανικών νησιών. Δυο χρόνια προηγούμενα υπηρετούσα στο Σισμανόγλειο Φυματιολογικό Ινστιτούτο στα Μελίσσια στην θωρακοχειρουργική κλινική με άλλες έξη φυματιολογικές και μία πνευμονολογική. Μέσα σ’ αυτό τον πάσχοντα κόσμο εργαζόταν μία φυσικοθεραπεύτρια. Το Royal Victoria Hospital του Μπέλφαστ απασχολούσε διμοιρίες! Βέβαια και οι ασθενείς ήταν πολλοί, πάνω από δυόμισι χιλιάδες. Μόνο οι αναισθησιολόγοι αριθμούσαμε γύρω στους ογδόντα από τους οποίους οι είκοσι ήταν διευθυντές. Από τον καθένα έπαιρνα και κάτι. Από τον Robert, έτσι έλεγαν τον Gray, πήρα τον όμορφο τρόπο απογαλακτισμού από τον αναπνευστήρα του ασθενούς κατά την ανάρρωση του. Υπομονή, σεβασμός στη βαθμιαία ανάκτηση των δικών του δυνάμεων με την ανάλογη ενίσχυσή τους. Δέθηκα μ’ αυτούς τους ανθρώπους... Κάποτε χρειάζονταν και σκληρές αποφάσεις με λιγότερες ευαισθησίες. Είχαμε φρακάρει. Όλες οι κλίνες της εντατικής και οι αναπνευστήρες καταλυμένοι. Ανάμεσα σ’ αυτούς και μια γριά στα τελευταία της. Δυο άντρες οι γιοί της γύρω στα 55 τους, στην ώρα της επιτρεπόμενης επίσκεψης κάθονταν κοντά της αμίλητοι και της κρατούσαν τα χέρια. Θυμήθηκα τους δικούς μου γονείς που άφησα πίσω μου στην πατρίδα και τους τρέλαινε η ασπρόμαυρη τηλεόραση που μόλις είχε εισβάλει και πρόβαλλε τα γεγονότα του Μπέλφαστ στην αποκορύφωση τους. Αποχώρησαν. Τη νύχτα είχα βάρδια. Η γριά έπασχε από αναπνευστική ανεπάρκεια. Τρεφόταν παρεντερικά λόγω εγκεφαλικού επεισοδίου και της χορηγούσαμε οξυγόνο με μάσκα. Η καρδιολογική της λειτουργία καταγραφόταν ηλεκτρονικά στην κεντρική οθόνη όπως και των άλλων ασθενών πλησίον μου. Ξαφνικά βλέπω ισοηλεκτρική γραμμή. Τρέχω κοντά της, καρδιακή μάλαξη, διασωλήνωση, επανέρχεται στη ζωή. Το πρωί έρχεται o Gray Και μαθαίνει το μαντάτο. Με κοιτάζει ίσα στα μάτια όπως το σκυλί της φέρμας κοιτάζει το θήραμα στη φωλιά του πριν του ριχτεί και μου λέει με νόημα: Σε ευχαριστώ για την ανάνηψη!... Την άλλη μέρα που πέρασα από κει η γριά έλειπε. Είδα αργότερα τους γιους της που ήρθαν να πάρουν κάποια πράγματα και ένα χαρτί. Χαιρετηθήκαμε και με ευχαρίστησαν για τις φροντίδα προς τη μητέρα τους... Αυτά τα λίγα για τους άτυχους που θα νοσήσουν από τον covid-19 και θα χρειασθούν νοσηλεία, ευχόμενος από καρδιάς τύχη καλή! Μπάμπης Δαμουλιάνος Ευαγγελάτος, Βριλήσσια. Υ σ τ ε ρ ό γ ρ α φ ο Για τους γιατρούς που αναφέρω στο κείμενο ονομαστικά, κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να διαβάσει στο διαδίκτυο αρκεί να πληκτρολογήσει: John Dandee professor anaesthetist Belfast και Dr. Gray Robert anaesthetist Belfast. H Google μεταφράζει και στα ελληνικά. Ίσως αξίζει τον κόπο. Καλά παιδιά, εθνικόφρονες και θρήσκοι. Προηγήθηκαν του Σωτήρη Τσιόρδα! Τελικά γίναμε φίλοι. Μας φίλιωσε των συμπατριωτών τους το αίμα! Ο πρώτος δεν με άφηνε να φύγω. Έγραψε στον εδώ πρώην Δ/ντή μου και αυτός με την σειρά του έστειλε το γράμμα αυτό σε μένα να το διαβάσω. Το κρατώ.