23η Συνάντηση Τετάρτη 13 Απριλίου, 7:00μμ

Στην 23η συνάντηση του σεμιναρίου «Σινεμά και Ιστορία» που οργανώνει το Cine Δράση συνεχίζουμε τη συζήτηση με θέμα Ρωσία - Ουκρανία, παρακολουθώντας και σχολιάζοντας τις ταινίες «Ο Αιχμάλωτος του Καυκάσου» (1996) του Σεργκέι Βλαδιμίροβιτς Μποντρόφ και «Ντονμπάς (Η δύναμη της Αλήθειας)» του Σεργκέι Λόζνιτσα (2018). Ο Αιχμάλωτος του Καυκάσου Ρωσία, Κοινωνική, 1996. Διάρκεια: 98'. Σκηνοθεσία: Σεργκέι Μποντρόφ. Πρωταγωνιστούν: Σεργκέι Μποντρόφ Τζούνιορ, Ολέγκ Μενσικόφ, Σουζάνα Μεκράλιεβα, Ντζεμάλ Σιχαρουλίντζε. Πρόκειται για τη μεταφορά της ομότιτλης περιπετειώδους ιστορίας του Λέοντα Τολστόι (1863). Δεν είναι η πρώτη φορά που διασκευάζεται κινηματογραφικά αυτό το αφήγημα. Είχαν προηγηθεί το 1975 ο γιος του γεωργιανού Mikhail Kalatozov, Giorgi Kalatozishvili και παλιότερα το 1930 ο Τάταρος βετεράνος Aleksandr Ivanovsky. Η ιστορία, φιλμαρισμένη κοντά στην Τσετσενία, στη δημοκρατία του Νταγκεστάν και με τους ντόπιους χωρικούς να υποδύονται τους εαυτούς τους, διατηρεί ακόμα και στο γραπτό λόγο μίαν αίσθηση καυκάσιας λιτότητας: δύο Ρώσοι στρατιώτες, ο σκληροτράχηλος Σάσα και ο νεοσύλλεκτος Βάνια (Sergei Bodrov Jr. -ο γιος του σκηνοθέτη), οδηγούνται σε ένα απομονωμένο χωριό του Καυκάσου ως προσωπικοί αιχμάλωτοι του τοπικού μουσουλμάνου πατριάρχη, ο οποίος προσπαθεί να τους ανταλλάξει με το δικό του γιο, αιχμάλωτο του ρωσικού στρατού. Παρότι ανένδοτο, το μακραίωνο τείχος μίσους γίνεται εν τέλει διάτρητο από σφαίρες συναισθηματικής ειλικρίνειας και συμπόνοιας – τόσο μεταξύ των δύο Ρώσων όσο κυρίως μεταξύ αυτών και των δεσμοφυλάκων τους. Αφού πήραν στα χέρια τους τα όπλα – μοιάζει να λέει ο σκηνοθέτης –οι άνθρωποι σκότωσαν πριν από τα σώματα την αθωότητα και τα συναισθήματά τους. Και το κενό το γέμισαν με φανατισμένο μίσος. Είναι η βασική, συμπαντική αρχή κάθε πολέμου και η πρώτη ύλη για κάθε αντιπολεμική ρήση. Μια ρήση που ο Μποντρόφ δεν υποβιβάζει σε ευχολογική κενολογία, αλλά με καθαρό βλέμμα και δραματουργική διαύγεια μετατρέπει σε ανατριχιαστικά επίκαιρη πολιτική θέση: Η μόνη διεθνοποίηση που επιδέχεται το Τσετσενικό (και η κάθε αντίστοιχη διένεξη, όπως η τωρινή στην Ουκρανία) δεν έχει να κάνει με καμία παγκόσμια τρομοκρατία, αλλά με την απροσχημάτιστη σαθρότητα και σηψαιμία της ανθρώπινης ψυχής· την ενστικτώδη θωράκιση της εγωτικής κυριαρχίας. Ο Μποντρόφ παρουσιάζει τον πόλεμο και την παράνοια του αλλά επίσης αφαιρεί από τους ανθρώπους τον εθνικισμό και τις πολιτικές σκοπιμότητες και τους προσθέτει συναισθήματα απλά, δυνατά, ανθρώπινα και μιλώντας ειλικρινά καταθέτει με ρωμαλέο και βαθιά συγκινητικό τρόπο τον διχασμό των «κοινών» ανθρώπων, που δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα, αλλά γίνονται θυσία στον παράλογο γίγαντα Πόλεμο. Υποψηφιότητα για Όσκαρ Ξένης Ταινίας, Βραβείο της FIPRESCI και Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ Kαννών. Ο Ρώσος σκηνοθέτης Σεργκέι Βλαδιμίροβιτς Μποντρόφ (γεν. 1948)] σπούδασε στη διάσημη Κινηματογραφική Ακαδημία της VGIK της Μόσχας ] όπου ειδικεύτηκε στο σενάριο. Για να βιοπορίζεται έγινε ανταποκριτής του περιοδικού Κροκόδειλος αλλά παράλληλα έγραφε και αρκετά σενάρια. Μετά το μικρό ταινιάκι που έκανε στη σχολή (1974, «Φωνές Πολέμου») πήρε το σκηνοθετικό βάπτισμα από κοινού με τον άγνωστο Amanbek Alpiyev «Όνειρα γλυκά στη χλόη» (1984). Δώδεκα χρόνια μετά ήρθε η παγκόσμια αναγνώριση, όταν ο «Αιχμάλωτος του Καυκάσου» γύρισε αρκετά φεστιβάλ της υφηλίου μαζεύοντας θαυμασμό και βραβεία. Ντονμπάς (Η Δύναμη της Αλήθειας) Γερμανία, Ουκρανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ρουμανία, Πολωνία, 2018. Διάρκεια: 122’. Σενάριο-Σκηνοθεσία: Σεργκέι Λόζνιτσα. Πρωταγωνιστούν: Ταμάρα Γιατσένκο, Λουντμίλα Σμοροντίνα, Μπόρις Καμόρζιν. Το βραβευμένο στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του 72ου Φεστιβάλ Καννών φιλμ του Σεργκέι Λόζνιτσα αφορά την καθημερινότητα στη σημερινή Ουκρανία και σοκάρει με κάθε τρόπο. Η ιστορία του φιλμ τοποθετείται στο Ντονμπάς μια περιοχή στην άκρη της Ουκρανίας στην οποία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία το 2014, ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα σε φιλορωσικές δυνάμεις και στον στρατό της Ουκρανίας. Όπως σε κάθε σύγχρονο πόλεμο, σχεδόν κάθε πτυχή του καταγράφηκε σε κινούμενες εικόνες της τηλεόρασης ή ερασιτεχνικές με τα πανταχού παρόντα κινητά τηλέφωνα. Ο Λόζνιτσα από αυτές τις εικόνες επιλέγει δεκατρείς βινιέτες που ξεκινούν από το συγκλονιστικό για να καταλήξουν σχεδόν στο σουρεαλιστικό με ενδιάμεσες στάσεις στο φρικιαστικό και το γκροτέσκο. Και οι δεκατρείς αυτές σεκάνς που ενώνονται χαλαρά από χαρακτήρες ή επιμέρους στοιχεία και που κλείνουν τελικά σε έναν κύκλο είναι παρμένες από στιγμές που κατέγραψαν κινητά τηλέφωνα αυτοπτών μαρτύρων τις οποίες ο Λόζνιτσα μεταγράφει σε μυθοπλασία κρατώντας όμως μια σχεδόν ντοκιμαντερίστικη αίσθηση σε αρκετές από αυτές. Το περιεχόμενό τους, η ένταση που μεταδίδουν και η αποτελεσματικότητά τους, ποικίλει. Η αποσπασματικότητα της ταινίας εξ αιτίας αυτής της ιδιομορφίας λειτουργεί εναντίον της, ειδικά σε εκείνες τις σκηνές που επαναλαμβάνονται μοτίβα και ιδέες που ήδη έχουν γίνει σαφή από την αρχή. Από το σχεδόν κωμικό θέαμα ενός κουβά με κόπρανα που αδειάζει στο κεφάλι ενός δημάρχου μια γυναίκα έως το ανατριχιαστικό λιντσάρισμα ενός αντάρτη, αυτό που βλέπεις στην οθόνη δεν είναι τίποτα λιγότερο από τα διαλυμένα κουρέλια του κοινωνικού ιστού μιας ολόκληρης χώρας. Η διαφθορά, η αποκτήνωση, η βία, η απογοήτευση, η αναισθητοποίηση, η κοινοτοπία του κακού είναι τελικά η μεγαλύτερη εικόνα που σχηματίζεται από αυτή την αληθινά πικρή, απέλπιδα ταινία, που δεν χαρίζεται σε κανέναν. Ούτε καν στον θεατή της. Οι προθέσεις της είναι σαφείς κι ο τρόπος της αδυσώπητος κι ακόμη κι αν συχνά πέφτει θύμα της ίδιας της αποφασιστικότητας της. Έτσι υπάρχουν στιγμές που δείχνει επαναλαμβανόμενη, μερικές φορές προφανής, ίσως ακόμη κι εθισμένη στην δύναμη των με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σοκαριστικών της εικόνων. Η ένταση της είναι όμως δεδομένη το ταλέντο του Λόζνιτσα αδιαπραγμάτευτο και το εκτόπισμα του φιλμ είναι αναμφίβολα εντυπωσιακό. Διδασκαλία: Παναγιώτης Δενδραμής, σκηνοθέτης, διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Παρακολούθηση Σεμιναρίου Η παρακολούθηση μπορεί να είναι είτε ζωντανή στο Στέκι της Δράσης (Πάρνηθος 21, Βριλήσσια) είτε διαδικτυακή μέσω της πλατφόρμας zoom: https://us02web.zoom.us/j/85422347324?pwd=RkVFaWpEQjVqUXlPY3hMMG52YXZaZz09 Meeting ID: 854 2234 7324 Passcode: 947205