Η εισήγηση του Γιάννη Τσούτσια στο συνέδριο "Η Ελλάδα που χάνεται - Η Ελλάδα που θέλουμε" *

Ας ξεκινήσουμε με το «ΕΜΕΙΣ», αυτό που υπάρχει στον τίτλο της συζήτησής μας. Ένα ΕΜΕΙΣ με κεφαλαία, βαρύ, υποβλητικό, σαν να καλεί να το υπηρετήσουμε, αλλά οπωσδήποτε πριν από αυτό, να σκεφτούμε... Υπάρχει άραγε ένα ΕΜΕΙΣ αντικειμενικά προκαθορισμένο, που το μόνο που μένει είναι να το εντοπίσουμε, να το μελετήσουμε και να το θέσουμε σε κίνηση; Θα ήταν αυτό μια βολική διευκόλυνση. Τότε όμως τι νόημα έχουν οι στρατηγικές και τα σχέδια; Είναι όλα επινοήσεις; Δύσκολα ερωτήματα. Που επιβάλλουν να προσεγγίσουμε το υποκείμενο αντινομικά. Υπάρχει από την άλλη ένα μυθικό παντοδύναμο ΕΜΕΙΣ που όλα τα μπορεί; Χωρίς περιορισμούς και χωρίς τους ίδιους τους αυτοπεριορισμούς του; Προφανώς όχι. Αλλά τότε, γιατί έχουμε την εντύπωση ότι ένα τέτοιο υποκείμενο αχνοφαίνεται πάντα στις μεγάλες και θριαμβευτικές στιγμές της ιστορίας; Ένα υποκείμενο είναι διαρκώς υπό κατασκευή και πάντα ημιτελές. Ανοιχτό στην προοπτική αλλά και την ανακατασκευή του. Μια διαδικασία ανοιχτή. Όχι όμως όλα ανοιχτά και τυχαία, όπως θέλει η φιλελεύθερη εποχή. Αφήνουμε αυτό το κεφάλαιο, κρατώντας το βασικό: Ότι το ΕΜΕΙΣ συμβολίζει πάντα την δράση απέναντι στις αντικειμενικές συνθήκες που συνδέονται με παγιώσεις και νομοτέλειες. Και πώς αν θέλουμε να βλέπουμε τα πράγματα από πολιτική σκοπιά, τότε σε προτεραιότητα βρίσκεται πάντα η κινούσα πλευρά. Κρατάμε ακόμη, ότι το ΕΜΕΙΣ της θεωρίας και το ΕΜΕΙΣ της πολιτικής, δεν ταυτίζονται. Το υποκείμενο της πολιτικής έχει ένα δικό του αφετηριακό πλαίσιο σύλληψης, το οποίο δεν διεκδικεί βέβαια την ακρίβεια που προσφέρει η επιστημονική αυστηρότητα της θεωρίας, αλλά έχει την ικανότητα να αντιμετωπίζει την απειρία των γεγονότων της πραγματικής ζωής που δεν μπορεί να προβλέψει η θεωρία. Και να ενσωματώνει τις συμβολές που προσφέρουν η γνώση και η εμπειρία των υπόλοιπων τομέων της ζωής, πέραν της πολιτικής θεωρίας. Έτσι μέσα από όλα αυτά, μιλάμε για ένα υποκείμενο πολύμορφο, πολύτροπο, πολύγνωμο και διαβαθμισμένο. Που συγκροτείται και αποσυγκροτείται διαρκώς μέσα από τη δράση. Και για διακριτές ομάδες δρώντων και για διακριτές πρακτικές, υπό διαρκή συγχώνευση και μετάλλαξη. Ας σταθούμε λίγο στη διαβάθμιση του υποκειμένου. Αναμφίβολα υπάρχουν τρόποι διαβάθμισης πρωτότυποι, δημιουργικοί και μη ιεραρχικοί. Εμείς εδώ χρησιμοποιούμε ένα δικό μας τρόπο, όχι γιατί αυτός είναι ο «σωστός», αλλά γιατί βοηθάει πολιτικά και βάζει κάπως σε τάξη το χάος των αναγκών. Διακρίνουμε λοιπόν τρία επίπεδα. Ένα πρώτο επίπεδο είναι το καθολικό, η κοινωνία ως όλον. Ή κατ’ οικονομία, επειδή η κοινωνία είναι ανεξίτηλα διαιρεμένη και αυτό περιπλέκει τα ζητήματα ενοποίησής της, ας προτιμήσουμε την έννοια «λαός» ή ακόμη καλύτερα, εκείνη η μεγάλη κοινωνικοπολιτική συμμαχία που είναι αναγκαία κατά ιστορική περίπτωση. Ένα δεύτερο επίπεδο είναι αυτό των αγώνων, δηλαδή το κίνημα. Ένα τρίτο επίπεδο, είναι των επιμέρους υποκειμενικών προσπαθειών που δρουν πολιτικά και μονιμότερα. Φαίνεται εξ αρχής ότι δεν πρόκειται ακριβώς για τρία επίπεδα, αλλά περισσότερο για τρείς διακριτές μορφές της υποκειμενικότητας. Βαθιά η μία μέσα στην άλλη. Σε μια αναδραστική αλληλοδιαμόρφωση, σε ένα διαρκές πήγαινε – έλα μεταξύ τους. Ας δούμε λοιπόν κάποιες σκέψεις ανά επίπεδο: ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: Κοινωνία και λαός Συνοπτικά η κατάσταση: Κοινωνία διαλυμένη, ασπόνδυλη, χωρίς προσανατολισμό και στόχους, ωφελιμιστική, ατομοκεντρική. Δεν είναι Κοινωνία, είναι πολτός. Δεν είναι ούτε καν κοινή γνώμη, πόσο μάλλον, λαός. Παρόλα αυτά, εν μέσω της γενικευμένης κατιούσας της χώρας, έχουμε εντυπωσιακές στιγμές λαϊκής παρουσίας, αναπάντεχες, γεμάτες υπόγεια μηνύματα. Και δεν μιλάμε για τη μεγάλη στιγμή, τον βουβό ξεσηκωμό του Φλεβάρη, αλλά και για μικρότερες, όπως η σιωπηλή ομοθυμία γύρω από την τύχη των ΕΛΤΑ. Το τοπίο λοιπόν δεν είναι κατάμαυρο. Υπάρχουν μηνύματα. Πολλά και δυσανάγνωστα. Οι μισοί κάνουν πως δεν τα ακούν, οι άλλοι μισοί οσφραίνονται πολιτικές εξελίξεις και φαντάζονται ρόλους. Πρέπει να αφουγκραστούμε. Να αναγνωρίσουμε το σχήμα της αμφιθυμίας που διέπει τον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος αιωρείται ανάμεσα σε ψευδαισθήσεις παντοδυναμίας, σε ένα «άλλαξέ τα όλα», και στην πρωτοφανή αδυναμία του να αλλάξει τα ελάχιστα. Ότι παράγει διαρκώς επιθυμίες που ο ίδιος του ο Εαυτός δεν μπορεί να υπηρετήσει. Δεν έχει νόημα επομένως, πότε να κλαιγόμαστε για την ανυπαρξία του υποκειμενικού παράγοντα και πότε να ανακαλύπτουμε έναν «λαό ελπίδας». Το ζήτημα της αμφιθυμίας είναι στρατηγικής τάξης. Διαρκώς παρόν. Απαιτεί σύνθετες αξιολογήσεις, επιτελική ικανότητα και αναγνώριση ότι η αμφιθυμία επιτρέπει βήματα που ορίζουν δυνατότητες, οι οποίες για να φανερωθούν, προϋποθέτουν πολιτική οξύνοια ικανή να τις υποδεχτεί. Αν η κατάσταση είναι κάπως έτσι, τι θα μπορούσε να γίνει; Καταρχήν, πάντα σκοντάφτουμε στη διαπίστωση ότι η κρίση και η παρακμή χρειάζονται πολυσύνθετες παρεμβάσεις και προϋποθέσεις. Ωραία. Ωστόσο ο προνομιακός δρόμος για την αντιμετώπισή τους είναι μέσα από την πολιτική. Όσα εμπόδια και φαλκιδεύσεις κι αν υπάρχουν εκεί. Χρειαζόμαστε πολιτικές. Δηλαδή γραμμές που λειτουργούν σαν οριοθετήσεις και σαν οδοδείκτες για επιδιωκόμενες σωρεύσεις. Χρειαζόμαστε πολίτικές σε τρείς κατευθύνσεις: 1η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: Πολιτικές για την εθνική κυριαρχία Εδώ χρειάζεται αντιστροφή και αποτελέσματα. Επαναπροσδιορισμός λαού και ηγεσιών. Και ένα σχέδιο για εθνική κυριαρχία και κοινωνική αλλαγή. Γιατί αυτά πάνε μαζί, διαφορετικά δεν υπάρχουν καθόλου. Η δραματική εικόνα της χώρας δεν αντιστρέφεται με επιμέρους κινήσεις, έστω κι αν αυτές είναι καλοδεχούμενες. Αλλά με επιμονή στο σχέδιο για τον προσδιορισμό των προϋποθέσεων ανά βήμα, ώστε να αποφεύγεται η άγνοια, η καταφυγή σε φανταστικές δυνατότητες και η οχύρωση πίσω από διαρκείς καταγγελίες που λειτουργούν μόνο ως άλλοθι ακινησίας. Κατά τα άλλα, είναι προφανές ότι η διαμόρφωση ενός τέτοιου σχεδίου θα ακολουθεί τους ρυθμούς και τις δυσκολίες που υπάρχουν για την οικοδόμηση μιας συνολικής πολιτικής πρότασης. 2η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: Πολιτικές για τον Εκδημοκρατισμό της χώρας Στο εσωτερικό της χώρας, η υποκειμενική ανασύσταση περνάει κατά προτεραιότητα μέσα από πολιτικές εκδημοκρατισμού. Η αναφορά στη δημοκρατία, για να μην είναι αφηρημένη και άνευρη, κάτι που οικειοποιούνται και οι μεν και οι δε, οφείλει να τεθεί ως εκδημοκρατισμός, όρος που εξασφαλίζει αιχμηρότητα. Και που αναδεικνύει το γεγονός ότι ο εκδημοκρατισμός αφορά διαφορετική σύλληψη και αντίπαλη πολιτική και συγκρούεται ως τέτοια. Δεν συγκρούεται για μικροδιαφορές και αποχρώσεις σε προτεινόμενες αλλαγές. - Χρειάζεται εκδημοκρατισμός των θεσμών και του κράτους. Παράδειγμα, για τη δικαιοσύνη ακούμε τελευταία πολλή κριτική, για επίορκους, για εναγκαλισμό με Μητσοτάκη. Αίτημα για εκδημοκρατισμό δεν ακούμε. - Χρειάζεται εκδημοκρατισμός της δημόσιας ζωής και των ΜΜΕ. - Χρειάζεται πρωτίστως, εκδημοκρατισμός της πολιτικής ζωής. Τέτοιας έκτασης, ποιότητας και βάθους, που να μην περιορίζεται στην ασυδοσία του εκτελεστικού, στο άρθρο 86, στη μετατροπή των κομμάτων σε συμμορίες. Έτσι ή αλλιώς, η απαίτηση για εκδημοκρατισμό έχει εισβάλει παντού. Στους χώρους που δημιουργούνται οι πολιτικές προϋποθέσεις, στην οικοδόμηση των διαμεσολαβήσεων, στη διεξαγωγή των ρήξεων. Και απευθύνεται εξίσου στα κινήματα, στις ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες, στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά. Ζητείται δηλαδή πολιτικοποίηση με δημοκρατία. Μια επιπλέον επισήμανση: Το άδειασμα της δημοκρατίας από κάθε περιεχόμενο, έως ότου αυτή απομείνει μόνο ένα άδειο εκλογικό κέλυφος, δεν είναι απλώς εκφυλισμός. Είναι εφαρμογή της παγκόσμιας καπιταλιστικής στρατηγικής που περιλαμβάνει αλλαγή στη μορφή του καθεστώτος της δυτικής δημοκρατίας. Εκδημοκρατισμός λοιπόν, ως μέρος ενός αγώνα με διεθνή αναφορά. 3η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: Πολιτικές για την ανάταξη της κοινωνικής αποδιάρθρωσης. Δεν χρειάζεται να περιγράψουμε τη διάλυση. Όχι του κράτους, της κοινωνίας. Την βιώνουμε. Γνωρίζουμε ότι η βάση του προβλήματος είναι συστημική. Η εμπορευματοποίηση των πάντων, σχέσεων, ανθρώπων και ψυχών. Το πρόβλημα παροξύνεται με αποδομητικές και άλλες στρατηγικές που θέτουν την συλλογική διάσταση στο στόχαστρο. Υπέρ ενός ατόμου το οποίο είναι ήδη θραυσματοποιημένο. Έτσι ώστε, ό,τι απομένει από το συλλογικό να είναι πάντα στο κατώτερο σημείο της κοινωνικής συνισταμένης. Η αντιμετώπιση της κοινωνικής και πολιτιστικής παρακμής δεν μπορεί από την άλλη να αναμένεται ως αποτέλεσμα μιας μεγάλης κοινωνικής αλλαγής. Η οποία όμως ποτέ δεν πρόκειται να έρθει, όσο υφίσταται η διάλυση. Υπάρχουν περιθώρια η κατάσταση να αντιμετωπιστεί σχετικά αυτόνομα από τις αιτίες που την γεννούν και την αναπαράγουν, τουλάχιστον μέχρι του σημείου που να μπορεί κανείς να παρέμβει στον φαύλο κύκλο. Το θέμα πάντως δεν περικλείεται σε όρια αποκλειστικά πολιτισμικά, καλλιέργειας και ιδεολογικής θωράκισης. Και προ πάντων, δεν αφορά θρήνους για τις αξίες που χάνονται, τον σύγχρονο μηδενισμό, ούτε κατηχήσεις κοινωνικού φρονηματισμού. Βρίσκεται στην καρδιά και στα βάθρα μιας στρατηγικής κοινωνικής αλλαγής και παραπέμπει στο ζήτημα μιας νέας ιστορικής σχέσης ατομικού - συλλογικού. Παραπέμπει στην κατεύθυνση μιας συλλογικοποίησης μέσα από διάφορες. Μιας συλλογικής ενότητας για την οποία θα αξίζει κανείς να παλέψει ενόσω διαφωνεί με την πλειοψηφία. Δύο παρατηρήσεις: Η πρώτη: Υπάρχει ζήτημα αλλοτρίωσης που χρειάζεται να τεθεί και να αναδειχθεί, καθώς και η παραλλαγή του, ο κομφορμισμός ως υποταγή στην ανώνυμη εξουσία. Μέσα από την αλλοτρίωση, ο άνθρωπος χάνει τον εαυτό του. Ή καλύτερα, χάνει τον εαυτό που θα μπορούσε και θα άξιζε να έχει, καθώς αυτός δεσμεύεται μέσα από χειραγωγητικούς μεγαμηχανισμούς στις επιλογές του συστήματος. Χάνει τη δυνατότητα αυθεντικής επικοινωνίας, χάνει την έννοια του νοήματος και συνακόλουθα, συνολικά για την κοινωνία, χάνεται το νόημα των σημασιών. Μαζί του χάνονται συλλογικές παραστάσεις και συναισθήματα. Μέσα στην καθολική κρίση των σημασιών χάνεται τελικά κάθε είδους ταύτιση. Μεταξύ των άλλων, και αυτό το ΕΜΕΙΣ της συζήτησής μας. Η δεύτερη: Χρειάζεται μια νέα κοινωνικοποίηση. Πέρα από αυτήν που προσφέρεται μέσα από την αγορά και τον κόσμο της εικονικότητας, τον καταναλωτισμό, αλλά και την εξοικείωση με τη νοοτροπία ότι η ζωή είναι μια διαρκής συναλλαγή, θεμιτή και αθέμιτη, ωφελιμισμός, ανταγωνισμός, κατανάλωση εικόνων και φαντασιώσεων για κάθε γούστο. Κατ’ αντιπαράθεση θα πρέπει να επιχειρηθεί μια κοινωνικοποίηση με δημοκρατία και συμμετοχή. Όπου η συμμετοχική εκδοχή δίνει μια αλλιώτικη εμπειρία στην πολιτική: Την μετατρέπει σε συνάντηση που σου επιτρέπει να παρασυρθείς στους κυματισμούς και τον πλούτο της. Και πάμε τώρα στα κινήματα Σήμερα οι αγώνες λιγοστεύουν. Το πολιτικό τους περιεχόμενο γίνεται επίχρισμα. Η διάθεση για κοινωνική προσφορά διοχετεύεται στον εθελοντισμό, τις ΜΚΟ και τις κάθε είδους δράσεις. Η συλλογικοποίηση δεν περνάει από πολιτικά κανάλια. Η ριζοσπαστικοποίηση, που στον 20ο αιώνα ήταν μήτρα και υποβαστάζουσα της πολιτικοποίησης, σήμερα έχει αντίθετο πρόσημο. Woke ατζέντα, δικαιώματα και συμπερίληψη. Όλα εκείνα που στην καλύτερη περίπτωση αφορούν αποκατάσταση αδικιών εντός του υφιστάμενου πλαισίου. Δεν παράγεται καμία ώσμωση με αιτήματα επί του καθολικού και καμία πολιτικοποίηση. Ούτε οι αυθόρμητες συσπειρώσεις και διεκδικήσεις γύρω από τα κοινωνικά προβλήματα μπορούν σήμερα να θεωρούνται οργανικό στοιχείο του ιστορικού κοινωνικοπολιτικού μπλοκ της αλλαγής, όπως στον περασμένο αιώνα. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο που δοκιμάζει τα όρια των αγώνων και τη σημασία τους. Μέχρι τώρα τα κινήματα ήταν κυρίως κινήματα αντίστασης. Με εφόδιο απέναντι στο σύστημα ένα όραμα (κομμουνισμός, σοσιαλισμός, ανεξαρτησία κλπ) και τη διάθεση τους για ρήξεις. Επεξεργασμένη εναλλακτική για την κοινωνική προοπτική υπό μορφή μετάβασης, δεν είχαν. Σήμερα πλέον δεν ζητούνται ξεκρέμαστα οράματα. Ζητούνται στρατηγικές μετάβασης. Και αγώνες, η φυσιογνωμία των οποίων θα συνδεθεί με στρατηγικές που θα προοιωνίζουν τροχιά πέρα από το σύστημα. Με αυτό το «πέρα από το σύστημα» συνδέεται και η απαιτούμενη πολιτικοποίηση. Ώστε οι αυθόρμητες κοινωνικές αντιδράσεις που διαρκώς δημιουργούνται στις μέρες μας, να μη χάνουν τη σημασία τους και την επιρροή τους. Και κάτι ακόμα: Όταν μιλάμε για αγώνες και κινήματα, πάει το μυαλό μας αλλά και η καρδιά μας, σε μαζικούς αγώνες «από τα κάτω». Ωστόσο, το πέρασμα από μια κατάσταση αντιστάσεων, σε μια κατάσταση αγώνων θετικότητας γύρω από στόχους μιας εναλλακτικής πορείας, δεν είναι κάτι που μπορεί να το φέρει εις πέρας το κίνημα μόνο του. Είναι ζήτημα που αφορά και απευθύνεται επιτακτικά στις ηγεσίες, στα πολιτικά κόμματα, την πρωτοποριακή διανόηση. Δεν είναι ανάγκη να υπενθυμίσει κανείς ότι ως προς το «από πάνω», κινούμαστε επί ερειπίων. Τελευταία ενότητα, ο κόσμος των ειδικότερων υποκειμενικών προσπαθειών. Το βασίλειο της αυτοκεντρικότητας. Ένα μοντέλο που ακολουθείται απαράλλαχτο από το 1974. Όπου η αυτοκεντρική αντίληψη για τη πολιτική είναι το νήμα που συνδέει μεταξύ τους τόσο διαφορετικές προσπάθειες. Και όπου σύμφωνα με αυτό, η πολιτική συμμετοχή έχει σαν κεντρική προτεραιότητα την οικοδόμηση της δικής της στενής προσπάθειας. Οι απόψεις, οι δράσεις και οι σχεδιασμοί λειτουργούν ως εργαλεία που υπηρετούν αυτό το σκοπό. Ένας ναρκισσιστικός κόσμος, για τον οποίο το ζήτημα είναι η κεφαλαιοποίηση των αποτελεσμάτων της δράσης του, όχι η επένδυσή τους στο κίνημα ή στη γενική πολιτική διαδικασία. Η ζωή είναι ήδη μακριά από αυτές τις αντιλήψεις: Σε κάθε κινητοποίηση, σε κάθε συλλογική λαϊκή έκφραση, αναδύεται το ακηδεμόνευτο ως αίτημα απέναντι στο κομματοκρατικό μοντέλο. Μια ασίγαστη αναμέτρηση εδώ. Αλλά ας εστιάσουμε λίγο στο τι υπάρχει σήμερα από πολιτική άποψη… Από τη μία, λοιπόν, φιλοτεχνούνται οι προϋποθέσεις, ώστε η υπόσχεση για έναν νέο κύκλο να συρρικνωθεί σε ανακύκλωση του πολιτικού συστήματος, είτε με τη διάσωση του δεξιού πόλου, με ανάλογες αναγκαίες παρεμβάσεις στο εσωτερικό του και τη διατήρησή του στο τιμόνι της χώρας, είτε με ανασυγκρότηση του πόλου της κεντροαριστεράς για μεγαλύτερη σταθεροποίηση. Στον αντίποδα δεν αντιτάσσεται κάτι συγκεκριμένο, μόνο διάσπαρτες και ορφανές δυναμικές. Μπορούμε ωστόσο να διακρίνουμε κάποιες διεργασίες ομόλογες του νέου κύκλου που λέει και δεν λέει να ανοίξει... Πρώτον, γενικεύεται η δυσφορία απέναντι στη γενική παρακμή. Η υπαρξιακή αγωνία και η βουβή απαίτηση για διασωστικές κινήσεις μακριά από τις ανακυκλώσεις. Δεύτερον, παραμένει ανυποχώρητη η παρουσία του «Κανένα», συντηρώντας έτσι ένα μόνιμο πεδίο αναστοχασμού και μια αθλοθέτηση για μια νέα πολιτική πρόταση μεγάλης εμβέλειας, χρεώνοντας διαρκή μομφή σε όσους δεν ανταποκρίνονται. Τρίτον, υπάρχει το κίνημα των Τεμπών που προχωράει ενάντια στην υποτίμηση, την παραγνώριση και την συγκαλυμμένη αντίθεση των πολιτικών δυνάμεων, όχι πάντως του κόσμου τους. Και που διανύει μέσα από αντιφάσεις, στα όρια κάθε φορά της διάλυσής του, τους αναβαθμούς της αυτοσυνειδησίας και της αποτελεσματικότητάς του. Ένα κίνημα που αντιμετώπισε το θεσμικό έγκλημα, την συγκάλυψη και την κρατική σκευωρία, και ξεκινώντας από τα απλά, την ασφάλεια των σιδηροδρόμων, μετακύλησε τις ευθύνες όλο και ψηλότερα, φτάνοντας στο κεντρικό: Ότι η πολιτική κυριαρχία σήμερα οργανώνεται ως ένα εξωθεσμικό σύμπλοκο ανάμεσα στο ανομικό πολιτικό σύστημα και τα υποστηρίγματά του. Έτσι το Κίνημα των Τεμπών, ανεξάρτητα από το μέλλον του, αφήνει ως παρακαταθήκη το άνοιγμα σημαντικών ζητημάτων της κοινωνικοπολιτικής προοπτικής, με όρους αντιπαράθεσης. Τέταρτη και τελευταία διεργασία: Κόμματα παντού. Υπάρχει σήμερα μια ορατή διαθεσιμότητα γύρω από το τι μπορεί να γίνει άμεσα πολιτικά. Δεν υπάρχει βέβαια καμία διαθεσιμότητα απέναντι σε επίδοξους καρπωτές της και σε όσους την πλαστογραφούν. Όσοι διακηρύσσουν δεξιά και αριστερά, ότι βρισκόμαστε σε συγκυρία συγκροτήσεων χωρίς όρους και ιδεολογικοπολιτικές προϋποθέσεις, πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι βρίσκονται πολύ μακριά από το να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της χώρας. Και ότι κάτι τέτοιο θα απαιτούσε αναβάθμιση των υποκειμενικών όρων και συνθετική ικανότητα ηγετικής τάξης, που δεν υπάρχει. Η οργανωτική απάντηση στην κρίση εκπροσώπησης, δεν είναι λύση. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα για να εκπροσωπηθεί και κανείς να το εκπροσωπήσει, αφού ό,τι είναι ενδιαφέρον και αξίζει, είναι αδιαμεσολάβητο. Θα μπορούσαμε πάντως να συμβάλουμε στις παραμέτρους της λύσης, επιδιώκοντας την περαιτέρω πολιτικοποίηση εαυτών, ζητημάτων και διαδικασιών. Και επιδιώκοντας διάλογο, όχι γενικά, αλλά εντοπισμένο στα καίρια, στα στρατηγικά, σε αυτά που συγκροτούν πλευρές της υποκειμενικής διαμόρφωσης. Πράγματα αρκούντως δύσκολα σε ένα τοπίο όπου οι αγωνιζόμενοι, κουρασμένοι από τις πολύχρονες εμπειρίες τους, δίνουν την εντύπωση ότι οι θέσεις τους είναι αμετακίνητες. Παρόλα όσα, αν κάτι καταφέρναμε σ’ αυτό, δεν θα ήταν καθόλου λίγο. * Η εισήγηση του Γιάννη Τσούτσια στο τέλος της πρώτης ημέρας του συνεδρίου 2ου συνεδρίου: Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΥ ΧΑΝΕΤΑΙ - Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ!, στη θεματική συνεδρία «Εμείς - Συζητώντας για τις προϋποθέσεις του Υποκειμένου σήμερα», στο 4.32.40 του βίντεο. 21 - 23 Νοεμβρίου - Λεόντειος Σχολή Αθηνών Α’ Κύκλος ομιλιών (20:30-21:30): «Εμείς» – Προϋποθέσεις του υποκειμένου σήμερα Συντονίστρια: Ευγ. Σαρηγιαννίδου Ομιλητές: Λ. Αξελός, Αλ. Θεοδωρίδης, Γ. Τσούτσιας