Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2020, 8:00μμ, στο στέκι της ΔΡΑΣΗΣ

Κινηματογραφική Γεωγραφία Συνάντηση 12η. Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2020, 8:00μμ, Πάρνηθος 21 Θέμα: Μπόλιγουντ και πάλι. Τσαϊτάνια Ταμάν, Μπούνταντεμπ Ντασγκούπτα. Υπάρχουν πολλοί μελετητές οι οποίοι εκτιμούν ότι οι επιρροές που έχει δεχθεί το ινδικό σινεμά δεν προέρχονται μόνο από τα πολιτισμικά στοιχεία του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και από τον ελληνικό πολιτισμό. Παρατηρώντας τη δομή των ταινιών του Bollywood συνειδητοποιούμε πως είναι παρόμοια με εκείνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Σε πολλά ινδικά φιλμ ενυπάρχει η «μίμησις», όπου η άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ των ηθοποιών μπροστά στο κοινό έχει ως στόχο να προξενήσει τον «έλεον» και τον «φόβον», στοιχεία που οδηγούν το θεατή προς την «κάθαρση», την ίαση της ψυχής. Στην αρχαία τραγωδία υπάρχει ο «χορός», που με τα «χορικά» εκφράζει τις επιθυμίες και τις σκέψεις των ηρώων, παράλληλα με την αφήγηση γεγονότων που δεν συμβαίνουν πάνω στη σκηνή και μας ενημερώνει για αυτά. Στο Bollywood υπάρχει ο χορός με τη διαφορά, πως οι ήρωες του έργου ενσωματώνονται στο πλήθος του χορού που έρχεται να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του ήρωα που δε τολμάει να εξομολογηθεί ο ίδιος. Ο χορός είναι απίστευτα εντυπωσιακός, γιατί υπάρχει τέλειος συγχρονισμός και ατελείωτο χρώμα. Η Ινδή σκηνοθέτης Μίρα Ναϊρ (γενν. 1957), μιλάει στις ταινίες της, με καθαρά νεορεαλιστικό στιλ αφήγησης, για τα προβλήματα της χώρας της, την εκμετάλλευση, την προβληματική θέση της γυναίκας και τα παιδιά που μεγαλώνουν στους δρόμους. Με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της «Salaam Bombay» έγινε παγκόσμια αποδεκτή ως σκηνοθέτης-δημιουργός, κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών το 1988 και αποτέλεσε τη σύγχρονη εκδοχή του αισθητικού κινηματογράφου στην Ινδία. To παράδειγμα της άνοιξε καινούριους δρόμους στους οποίους πορεύτηκαν πολλοί νεότεροι Ινδοί σκηνοθέτες. Για το δυτικό κοινό οι ταινίες του σύγχρονου λυρικού Ινδού σκηνοθέτη Μπούνταντεμπ Ντασγκούπτα, με τα τοπία που κόβουν την ανάσα και τις πολύχρωμες ενδυμασίες αναδίδουν έναν αναπόφευκτο εξωτισμό. Στην πραγματικότητα, όμως, δε θα μπορούσαν να απέχουν περισσότερο από τα στερεότυπα του Μπόλιγουντ με τα υπερβολικά μελοδράματα και τα παραφορτωμένα με κλισέ μιούζικαλ. Αναγνωρισμένος ποιητής και λογοτέχνης, ο Ντασγκούπτα έχει αφομοιώσει και εντάξει στο κινηματογραφικό του έργο επιρροές όχι μόνον από την ποίηση και την λογοτεχνία αλλά και από τις εικαστικές τέχνες όπως αποδεικνύουν τα απαράμιλλης ομορφιάς πλάνα και οι ατμοσφαιρικές συνθέσεις του. Ο κινηματογράφος του θίγει φλέγοντα ζητήματα και κοινωνικές πληγές της σύγχρονης ινδικής -και όχι μόνο- ιστορίας με έναν τρόπο που απέχει μακράν από την κοινωνική καταγγελία. Ο λυρισμός και ο σουρεαλισμός, το ανάλαφρο χιούμορ και η σπάνια κινηματογραφική οικονομία προσδίδουν στο έργο του τα χαρακτηριστικά ενός ιδιοσυγκρασιακού δημιουργού που ακόμη και η συχνή σύγκριση με τον μεγάλο Ινδό σκηνοθέτη Σατγιαζίτ Ρέι δεν μπορεί να περιγράψει. Ο μυστικισμός που αποπνέουν ταινίες, όπως το αιθέριο «A Tale Of A Naughty» και το αινιγματικό «The Wrestlers» ταιριάζει απόλυτα στο μυστήριο της ίδιας της ανθρώπινης φύσης. Η αίσθηση του ταξιδιού δεσπόζει κυριολεκτικά και μεταφορικά, οι ήρωες του βασανίζονται από επίμονα όνειρα φυγής και χιμαιρικές αναζητήσεις. Κάποιοι βρίσκουν το δρόμο προς την εκπλήρωσή τους, κάποιοι άλλοι συνθλίβονται από το βάρος των επιθυμιών τους. Πάντοτε όμως μια απρόσμενη αχτίδα ελπίδας στολίζει με τον πιο αναπάντεχο τρόπο το φινάλε των ταινιών του, ακόμη και εκεί, όπου η βία και η τραγωδία φαινομενικά κυριαρχούν. Ο Τσαϊτάνια Ταμάν ήταν 28 χρόνων, όταν έκανε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, «Το Δικαστήριο» [2014], στην καρδιά της Μουμπάι και κατέκτησε μεμιάς την καρδιά του καλλιτεχνικού σινεμά του κόσμου. Το «Δικαστήριο» έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βενετίας, έφυγε με το Βραβείο των Οριζόντων και το Βραβείο Καλύτερης Πρώτης Ταινίας και συνέχισε συλλέγοντας συνολικά 23 μεγάλες διεθνείς διακρίσεις, φτάνοντας μέχρι την επίσημη υποβολή της Ινδίας για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Και όλα αυτά, γυρίζοντας εκείνο που στην Ινδία θεωρείται αντι-ταινία, μια μικρή, πολιτικοκοινωνικού θέματος, καλλιτεχνική ταινία, αιχμηρή σάτιρα του ινδικού δικαστικού και κρατικού συστήματος. Όπως λέει ο ίδιος ο Ταμάν «είναι πολύ δύσκολο να χρηματοδοτήσεις ανεξάρτητες, ή καλλιτεχνικές ταινίες στην Ινδία, γιατί δεν υπάρχει σχεδόν καμία κρατική υποστήριξη. Κάθε χρόνο στην Ινδία γυρίζονται 1.000 εμπορικές ταινίες, οπότε η επιθυμία του κοινού για σινεμά καλύπτεται από αυτές και κανείς δε νιώθει την ανάγκη να στηρίξει μικρότερες παραγωγές. Είναι θαύμα που γυρίζονται ακόμα κι αυτές οι λίγες μικρότερες ταινίες σαν τη δική μας. Πολλές φορές χρηματοδοτούνται μόνο από τους φίλους και τις οικογένειές μας. Επιπλέον, το να κάνεις μια ταινία που ασχολείται με πολιτικά ή κοινωνικά ζητήματα στην Ινδία είναι ακόμα πιο δύσκολο, είναι πολλές οι ταινίες που απαγορεύονται τακτικά από τη λογοκρισία στη χώρα μας. Αντίστοιχα, μικρό είναι και το κοινό που ενδιαφέρεται γι’ αυτές τις ταινίες, όχι γιατί δε θα ήθελε να το βλέπει, αλλά γιατί η σχέση του με το καλλιτεχνικό σινεμά δεν έχει χτιστεί μέσα στα χρόνια». Είναι αλήθεια ότι μέχρι το 2000 ο ινδικός κινηματογράφος χρηματοδοτούνταν αποκλειστικά από τον υπόκοσμο. Από τη νέα χιλιετία και μετά, οι σκηνοθέτες είχαν την δυνατότητα να δανείζονται χρήματα από τράπεζες. Με τον τρόπο αυτόν αποφεύχθηκαν οι εκβιασμοί σε γνωστούς ηθοποιούς και η τρομοκρατία εναντίον μελών της βιομηχανίας του ινδικού κινηματογράφου. Διδασκαλία: Παναγιώτης Δενδραμής, σκηνοθέτης και διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Περισσότερες πληροφορίες για συμμετοχή στις συζητήσεις: www.cinedrasi.com, www.drasivrilissia.gr Δηλώσεις συμμετοχής: στο τηλέφωνο 2111165797 και στην ηλεκτρονική διεύθυνση: cinedrasi2011@gmail.com