ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ. Γιατί ο κόσμος δεν αντιδρά;

Κυριακή βράδυ, 16 Οκτωβρίου, με βροχή, στην κατάμεστη για μία ακόμη φορά, αίθουσα του ΤΥΠΕΤ, η «Δράση» διοργανώνει νέα δημόσια και ανοιχτή συζήτηση δημοτών, για το πώς και το γιατί της κρίσης. Θέμα: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ. Γιατί ο κόσμος δεν αντιδρά; Τι μας διαφεύγει πίσω από τις προφανείς εξηγήσεις;. Εισηγητές (κατά σειρά τοποθέτησης): Σπύρος Σακελλαρόπουλος, πανεπιστημιακός, Απόστολος Αποστολόπουλος,δημοσιογράφος, συγγραφέας, Νίκος Ξυδάκης, αρχισυντάκτης «Καθημερινής», τεχνοκριτικός. Δημοσιεύουμε, με τη μορφή απομαγνητοφωνημένων κειμένων τις εισηγήσεις, επειδή έχουν ένα ευρύτερο ενδιαφέρον. Πρόκειται για ένα ζωντανό προφορικό διάλογο, ανάμεσα σε τρείς εξαιρετικά ενδιαφέροντες ομιλητές, που προσέγγισαν με διαφορετική οπτική τα ερωτήματα που θέσαμε. Προφανώς, οι θέσεις τους δεν εξαντλούν την πανσπερμία των απόψεων που υπάρχουν για το ζήτημα, ούτε όλα όσα θα μπορούσαν να ειπωθούν. Επιτρέπουν όμως, και με το παραπάνω, ένα γόνιμο προβληματισμό για το ζήτημα, πράγμα που κάθε φορά μας ενδιαφέρει να επιδιώκουμε στο πλαίσιο των συζητήσεών μας. Των εισηγήσεων προηγήθηκε εισαγωγή στο θέμα από τον Γιάννη Τσούτσια, δημοτικό σύμβουλο της «Δράσης», που επίσης δημοσιεύουμε, επειδή κατά κάποιο τρόπο, προκάλεσε το διάλογο που επακολούθησε. ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ. Γιατί ο κόσμος δεν αντιδρά; Γιάννης Τσούτσιας, εισαγωγή Θα ήθελα, αφού σας καλωσορίσω και σας ευχαριστήσω εκ μέρους της «Δράσης» για τη συμμετοχή σας, να μου επιτρέψετε μια συνοπτική και κωδικοποιημένη αναφορά στα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα, σαν μια βάση, για τη συζήτησή μας, η οποία ελπίζω, με τη συμβολή των καλεσμένων μας, να αποδειχτεί δημιουργική. Πρόκειται για παρατηρήσεις, μια προς μία γνωστές, που όμως στο σύνολό τους συνθέτουν μια εικόνα τεράστιας ρηγμάτωσης στα θεμέλια της ελληνικής κοινωνίας, στην αυτό-εικόνα της, στον τρόπο που αυτή συγκροτήθηκε. Φυσικά, η αγωνία μας είναι πώς θα υπάρξει μια προοπτική σε αντίστροφη κατεύθυνση από αυτήν που έχουν πάρει τα πράγματα. Καταρχήν, από ιστορική -οικονομική άποψη, η Ελλάδα είχε οικοδομηθεί πάνω σε 7 πυλώνες επιβίωσης. Και οι επτά αυτοί πυλώνες σήμερα, είτε έχουν γκρεμιστεί, είτε είναι ετοιμόρροποι. Ποιοι είναι αυτοί; •Η τεράστια- καθυστερημένη- επιδοτούμενη γεωργία της μονοκαλλιέργειας, ωστόσο και της στοιχειώδους αυτάρκειας. •Το καθυστερημένο αλλά ζωτικό μικρομεσαίο δυναμικό στη βιοτεχνία – βιομηχανία. •Ο σημαντικός κατασκευαστικός -οικοδομικός τομέας. •Το εκτεταμένο μεταπρατικό μικρομεσαίο εμπόριο και μεγαλεμπόριο. •Οι υπηρεσίες, με κυρίαρχο τον τουρισμό. •Η συναλλαγματοφόρος ναυτιλία, που δεν φέρνει πλέον συνάλλαγμα. •Και η γεωπολιτική θέση της χώρας, η οποία καθώς βρίσκεται ανάμεσα σε 3 ηπείρους, υπήρξε διαχρονικά ο πιο σημαντικός πυλώνας. Ας θυμηθούμε, πως η Ελλάδα πάντα λειτουργούσε σαν ο κρίσιμος χώρος για την αντιπαράθεση της κάθε φορά μεγάλη εξωτερικής δύναμης, όπως της Αγγλίας κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως των ΗΠΑ κατά της ΕΣΣΔ, πράγμα που επέφερε και την ένταξή της στην ΕΟΚ. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Ελλάδα δέχτηκε πακτωλούς ξένων κεφαλαίων, ως εξαγορά για την πρόσδεσή της στα συμφέροντα των μεγάλων δυτικών δυνάμεων. Μετά την κατάρρευση του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού», η γεωπολιτική σημασία της χώρας, ως εν δυνάμει στρατηγικό πλεονέκτημα, μπήκε στην κατάψυξη, τα κεφάλαια επίσης. Δηλαδή, από τους πυλώνες που αναφέραμε, ο πρωτογενής και ο δευτερογενής τομέας, έχουν καταστραφεί μέσω της ένταξης στην ΕΕ / ΟΝΕ, ενώ οι άλλοι, δηλαδή οι κατασκευές, η οικοδομή και το εμπόριο, σήμερα ανατινάζονται μεθοδικά. Με άλλα λόγια, όλα όσα συγκρότησαν το ελληνικό μοντέλο, αναιρούνται. Επιπλέον, τα προηγούμενα χρόνια ζήσαμε μια πολιτική πιστωτικής επέκτασης, που διόγκωσε την οικονομία δανεισμού και διαμόρφωσε προϋποθέσεις ώστε η Ελλάδα να είναι πανέτοιμη για τη χειρουργική «διασωστική» οικονομική επιτήρηση: Για να πληρωθούν τα τοκοχρεολύσια, η χώρα σπρώχθηκε στην εποπτευόμενη προσφορά νέων τοκογλυφικών δυτικών κεφαλαίων. Αλλά πέραν των "δικών μας" προβλημάτων, η Ελλάδα σήμερα αντιμετωπίζει μια εξαιρετικά επικίνδυνη διεθνή συγκυρία. Βρισκόμαστε εντός της Ν.Α. μεσογειακής ζώνης που έχει πάρει φωτιά. Δεχόμαστε πολύμορφες εξωτερικές απειλές και ταυτόχρονα λειτουργούμε υπό την κατοχή των Μεγάλων Δυνάμεων και της οικονομικής ολιγαρχίας. Οι συνθήκες αυτές αυξάνουν δραματικά την πιθανότητα και αυτή η κρίση να ολοκληρωθεί με μια εθνική καταστροφή. Έχουμε δηλαδή συμπερασματικά, μια χώρα σε οξυμένη και πολύπλευρη κρίση, από την οποία όχι μόνον έχουν αναιρεθεί τα παραδοσιακά της μέσα για να αντιδράσει, αλλά βρίσκεται και υπό κατοχή και σε εξαιρετικά αρνητική γεωπολιτική συγκυρία. Και βεβαίως, έχει να αντιμετωπίσει και οικονομικά προβλήματα! Στο οικονομικό πεδίο καταρχήν, αφού προετοιμάστηκε η επιτήρηση με τα Greek Statistics ώστε να αιτιολογηθεί το μνημόνιο και η δανειακή σύμβαση, εξελίσσεται η καθολική εξάρθρωση του κρατικού και δημόσιου τομέα. Παράλληλα με αλλεπάλληλα μέτρα, επιταχύνεται η εισοδηματική πακιστανοποίηση» των εργαζομένων –υποτελών. Αυτό που τελικά απομένει για να ολοκληρωθεί η κατάκτηση, είναι η τελευταία φάση, αυτή της λεηλασίας, όπως της δημόσιας περιουσίας και όπως είναι οι ιδιωτικές περιουσίες, συν τον ενεργειακό και ορυκτό πλούτο της χώρας. Και στο πολιτικό πεδίο, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Το κράτος διαλύεται, στην κοινωνία επικρατεί σύγχυση και απογοήτευση, απουσιάζει κάθε προοπτική και οι εργαζόμενοι εγκαταλειμμένοι, αρκούνται σε έναν ασυνεχή διεκδικητισμό, που δεν αρκεί, ενώ τα πολιτικά κόμματα παρουσιάζουν σχέδια για την επόμενη ημέρα, σαν να μη χρειάζεται, σαν να μην είναι αναγκαίο να έχουν σχέδια γι’ αυτήν την ημέρα. Όλοι μιλούν για το μετά, αντιδικούν για στρατηγικές επιλογές, αλλά παρά το επείγον του πράγματος, σιωπούν για το τώρα, και επιτείνουν την παραλυσία. Τελικά τι συμβαίνει; Φαίνεται ότι πρέπει να περιμένουμε να τελειώσει ο προηγούμενος κύκλος, να τελειώσει η μεταπολίτευση. Για να υπάρξει αλλαγή πορείας, πρέπει πρώτα να αμφισβητηθεί το μοντέλο που έφερε τα πράγματα ως εδώ. Να κλείσουμε οριστικά το προηγούμενο κεφάλαιο. Να τελειώνουμε με το βαθύτερο «είναι» του μεταπολιτευτικού συμβολαίου, που χτίστηκε πάνω σε μια συγκεκριμένου τύπου κοινωνική συναίνεση, που λειτούργησε με ένα συγκεκριμένο πολιτικό σύστημα και εξέθρεψε ένα συγκεκριμένο πρότυπο κοινωνικών αξιών που μας οδήγησαν ως εδώ. Ένα προς- ένα, αυτά τα τρία στοιχεία πρέπει να αντικατασταθούν, απλούστατα, γιατί σήμερα και δεν λειτουργούν, έχουν καταρρεύσει. Αυτή μοιάζει να είναι η σημερινή δυσκολία και λύση ταυτόχρονα. Να αντικατασταθεί δηλαδή το κοινωνικό συμβόλαιο, σύμφωνα με το οποίο οι διάφοροι Παγκαλίσκοι με τους εθνικούς προμηθευτές και τις Siemens, πλούτιζαν και άφηναν τα ψίχουλα στις λαϊκές τάξεις, (όπου κι’ αυτά ακόμη τα ψίχουλα, δεν δίνονταν αυτόματα, αλλά με αγώνες και διεκδικήσεις στις οποίες πρωτοστάτησε η αριστερά). Αυτή η συναινέσει, που έχει ακυρωθεί, γιατί βασίστηκε σ’ έναν άνευ όρων δανεισμό που τίναξε τη σύμβαση στον αέρα. Ταυτόχρονα, η ταξική-κοινωνική σύνθεση της ελληνικής κοινωνίας έχει ρευστοποιηθεί, λόγω της μαζικής λαθρομετανάστευσης, της φτωχοποίησης των μικρομεσαίων στρωμάτων και της μετανάστευσης της ελληνικής νεολαίας ως εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού στο εξωτερικό. Κοινωνική συναίνεση, τέλος λοιπόν. Το κομματικό σύστημα του δικομματισμού, έχει ήδη αντικατασταθεί από το σημερινό κηδεμονευόμενο καθεστώς, που μετατρέπει τη χώρα σε γερμανικό προτεκτοράτο. Η δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει. Οι πελατειακές σχέσεις που τροφοδότησαν τον δικομματισμό αποδιαρθρώνονται, τόσο λόγω της κατάρρευσης του δημόσιου τομέα όσο και της γενικότερης στρατηγικής επιλογής της καταστροφής του έθνους-κράτους ως μορφής κοινωνικής συγκρότησης. Πολιτικό σύστημα λοιπόν, τέλος κι’ αυτό. Τρίτο και τελευταίο, το ατομικιστικό αξιακό πρότυπο της μεταπολίτευσης, βρήκε κι’ αυτό τα όριά του, με την κατάρρευση της ψευδαίσθησης περί ατομικής διαφυγής. Επί τόσα χρόνια, ακόμη και η αριστερά, συνδέοντας τον αντικαπιταλιστικό λόγο με τη διαρκή υπεράσπιση των κάθε είδους «δικαιωμάτων», τροφοδότησε τελικά και η ίδια, μέσα από άλλους δρόμους, το ατομικιστικό μοντέλο. Αρκέστηκε να διεκδικεί ένα μεγαλύτερο μερίδιο για τις λαϊκές τάξεις, σε μια χώρα που ξεχείλωνε από τον υπερδανεισμό, αντί να αμφισβητήσει συνολικά αυτό το κοινωνικό συμβόλαιο, που είχε νόθα χαρακτηριστικά και κοντά ποδάρια, γι’ αυτό και σήμερα εκπνέει με τόσο τραγικό τρόπο. Τώρα λοιπόν ήρθε ο λογαριασμός και φαίνεται ότι πρέπει να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, αντίστροφα, ένα προς ένα: Η αριστερά (γιατί σ’ αυτήν προσβλέπουμε), καλείται να πρωτοστατήσει σε ένα νέο κοινωνικό πρότυπο. Να δώσει πολυσύνθετες απαντήσεις, σε κάθε επίπεδο, να πει για παράδειγμα, τα λεφτά που διεκδικεί, από πού θα προκύψουν, πού θα τα βρει; Καλείται να συμβάλει σε ένα πολιτικό σύστημα, ικανό να επαναλειτουργήσει την αντιπροσώπευση και τη δημοκρατία, να επαν-ισορροπήσει μια κοινωνία, όπου ο «κανένας» κυριαρχεί στις δημοσκοπήσεις, και μένει εκτός αντιπροσώπευσης. Και τέλος, η αριστερά, οφείλει να αγωνιστεί για ένα νέο κοινωνικό υπόδειγμα, που θα αμφισβητήσει και θα αντικαταστήσει τα καταναλωτικά και ευδαιμονικά πρότυπα της μεταπολίτευσης, που θα θέσει το ζήτημα μιας νέας κοινωνικοποίησης, (πράγμα που εμείς, σαν μια μικρή δημοτική κίνηση το θέσαμε στις δημοτικές εκλογές), ένα υπόδειγμα, όπου το συλλογικό θα είναι αναγκαίο επειδή κοινωνία υπάρχει μέσω της δημοκρατίας και όχι μέσω της αγοράς. Να αρθρώσει μια πολιτική, που θα επενδύει σε προσωπικές στάσεις, που θα αποδέχονται την ευθύνη, ταυτόχρονα με τη διεκδίκηση. Και όπου όλες αυτές οι προσωπικές στάσεις, μέσω ενός σχεδίου κοινωνικής συμμετοχής, δεν θα εγγράφονται πλέον στο ατομικό, αλλά στο κοινωνικό πεδίο. Γι’ αυτό γράψαμε στην πρόσκλησή μας «και τώρα τι κάνουμε;» Γιατί το μεγάλο κενό που βιώνουμε είναι ακριβώς, η επίγνωση της αναγκαιότητας αλλά όχι της Δυνατότητας να παρέμβουμε καθοριστικά. Όμως κυρίως από τη δυνατότητα είναι που ορίζεται το μέγεθος της λαϊκής αφύπνισης. Αυτό είναι το θέμα που θέλουμε να προσεγγίσουμε σήμερα με τη βοήθεια των εισηγητών μας. Και με τη δική σας βοήθεια. Πώς το αναγκαίο μπορεί να γίνει και δυνατό; _______________________________________________________________ Σπύρος Σακελλαρόπουλος Ξεκινάω με μια ένσταση σε σχέση με τη σημερινή πρόσκληση και τον τίτλο της εκδήλωσης. Νομίζω ότι το «σωστό» δεν είναι ακριβώς «γιατί η κοινωνία, οι άνθρωποι δεν αντιδρούν;» αλλά «γιατί ενώ υπάρχουν τόσες σημαντικές αντιδράσεις εδώ και δυο χρόνια, δεν γίνεται δυνατό να αποφευκτούν τα σχέδια της κυβέρνησης, της Ο.Ν.Ε., του Δ.Ν.Τ., της τρόικας κλπ». Αυτό είναι το θέμα. Ενώ έχουμε τόσες αντιδράσεις, γιατί αυτές δεν λειτουργούν ανασχετικά σ’ αυτήν την επίθεση. Και η απάντηση που δίνω σ’ αυτό το ερώτημα είναι ότι πρέπει να κατανοήσουμε το βάθος της επίθεσης την οποία δεχόμαστε αυτήν την περίοδο. Το βάθος και τη δύναμη του αντιπάλου. Αυτό είναι το πρώτο, για να καταλάβει κανείς πώς θα αντισταθεί. Η κατάσταση που βιώνουμε σήμερα και της οποίας είμαστε όλοι μάρτυρες, είναι η διαλεκτική σχέση μιας παγκόσμιας κρίσης και ενός συγκεκριμένου μοντέλου συσσώρευσης που εφαρμόστηκε μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1973, όταν υπήρχε μια πτώση της κερδοφορίας των μεγάλων επιχειρήσεων σε διεθνές επίπεδο, έγινε προσπάθεια να αναχαιτιστεί με την εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, με ότι αυτό συνεπάγεται, ιδιωτικοποιήσεις, αέναη λιτότητα, ελαστικές σχέσεις εργασίας κτλ. Ταυτόχρονα όμως τότε, έγινε και μια προσπάθεια να αναμορφωθούν τα κέρδη και μέσω πάρα πολύ μεγάλου δανεισμού, ο δανεισμός δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της Ελλάδας. Το πόσο έχουν δανειστεί οι χώρες στο εξωτερικό σε σχέση με το παρελθόν, είναι επίσης μια πραγματικότητα. Γινόντουσαν κρατικές δαπάνες, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις προσέφεραν υπηρεσίες και αγαθά στο κράτος, αυξάνοντας το δημόσιο χρέος, ανισόμετρα φυσικά από χώρα σε χώρα, αλλά η αύξηση των δημόσιων χρεών είναι ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο και στη δεκαετία του ’70 και του 80’ και του 90’ και στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Αυτό ήταν ένα γενικό μοντέλο, το οποίο εφαρμόστηκε για περίπου 30 χρόνια και έφτασε σε κάποια όρια. Έφτασε σε κάποια όρια και γιατί καταρχήν από ένα σημείο και μετά δεν ήταν εύκολος ο περαιτέρω δανεισμός, γιατί εμφανίστηκαν στο παγκόσμιο παιχνίδι και νέοι παίκτες, όπως η Κίνα και η Ινδία, με υψηλό επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης και χαμηλούς μισθούς. Έφτασε σε κάποια όρια και για τις χώρες της Ο.Ν.Ε. γιατί με την εφαρμογή του ευρώ ήταν πολύ δύσκολο κάποιος να «παίξει» με την υποτίμηση του νομίσματος -μη υπαρχόντων των εθνικών νομισμάτων. Κατά συνέπεια κάποιες χώρες άρχισαν να καταλαμβάνουν πολύ μεγαλύτερα μερίδια αγοράς σε σχέση με άλλες. Αυτοί οι παράγοντες συνοπτικά, είχαν σαν αποτέλεσμα να αρχίσει να πέφτει πάλι η κερδοφορία στις χώρες της Δύσης. Εδώ τέθηκε ένα ερώτημα, ποιες πολιτικές πρέπει να εφαρμοστούν για να ανακάμψουν οι κερδοφορίες; Η πρώτη απάντηση που θα μπορούσε να υπάρξει είναι μια καινούργια τεχνολογική επανάσταση. Αυτό δεν κατέστει εφικτό, παρά τις αλλαγές που έγιναν στην τεχνολογία, διότι οι αλλαγές δεν ήταν τόσο μεγάλου βαθμού, όπως για παράδειγμα αυτές που έφερε η βιομηχανική επανάσταση στα μέσα του 19ου αιώνα. Δεύτερη δυνητική απάντηση θα μπορούσε να είναι μια αλλαγή του μοντέλου παραγωγής, φυσικά εντός του καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής, όπως ήταν ο Φορντισμός τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Ούτε αυτό έγινε εφικτό, παρά την εφαρμογή των ευέλικτων σχέσεων εργασίας. Άρα η τρίτη λύση που υπήρξε και υπάρχει, είναι μια πάρα πολύ μεγάλη μεταφορά πλούτου από τον κόσμο της εργασίας στον κόσμο του κεφαλαίου. Δεν μιλάμε πλέον για αέναη λιτότητα, μιλάμε για τεράστιες αλλαγές, αυτό πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας. Αυτό είναι το γενικό επίπεδο. Τώρα, η Ελλάδα, για μια σειρά από λόγους, (αναφέρθηκε σχετικά και ο Γιάννης), θα πω κι’ εγώ, όπως για παράδειγμα για το γεγονός ότι η μεταπολεμική ανάπτυξη της Ελλάδας έδωσε πολύ μεγάλη σημασία στη ναυτιλία, στον τουρισμό, στις κατασκευές και την οικοδομή, στην εκμετάλλευση φτηνού εργατικού δυναμικού (οι μισθοί στην Ελλάδα ήταν πάντα πιο φτηνοί σε σχέση με τη Δυτική Ευρώπη, με την εξαίρεση της Πορτογαλίας), ενώ τα τελευταία 20 χρόνια η ανάπτυξη στηρίχτηκε στην υπερεκμετάλλευση της μαύρης εργασίας των μεταναστών, όλα αυτά έδωσαν τη δυνατότητα να υπάρξει αρκετά σημαντική καπιταλιστική ανάπτυξη, φυσικά με αυξομειώσεις και αλλαγές. Συν το δανεισμό, που περιγράψαμε προηγούμενα, ως αγορά από το κράτος προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτό το μοντέλο τα τελευταία 4-5 χρόνια άρχισε να λαχανιάζει. Ο τουρισμός μειώθηκε, (από το 2004 ο τουρισμός μειώνεται), υπάρχουν γι’ αυτό πολλοί παράγοντες, ένας είναι η παγκόσμια κρίση, το ακριβό ευρώ επίσης παίζει ένα ρόλο. Οι κατασκευές επίσης μειώθηκαν, γιατί τα μεγάλα έργα στηρίχτηκαν κυρίως στις δημόσιες δαπάνες και αυτό είχε ένα όριο. Τα έσοδα από τη ναυτιλία, επίσης περιορίζονται, ακριβώς λόγω της παγκόσμιας ύφεσης, λιγότερα προϊόντα μετακινούνται – λιγότερα έσοδα έρχονται. Από ένα σημείο και μετά, καθώς η χώρα μπαίνει στην Ο.Ν.Ε. με μόνο «ισχυρό χαρτί» της τους χαμηλούς μισθούς και την υπερεκμετάλλευση των μεταναστών, αυτό δεν είναι επαρκές για να συναγωνιστεί τα προϊόντα και τις δυνατότητες των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών Δυτικών χωρών και η χώρα γνωρίζει προοδευτικά μια μεγάλη πτώση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος και τα ελλείμματα αυξάνονται. Μέσα σ’ αυτό το διπλό πλαίσιο, που είναι η διεθνής κρίση και η ιδιαιτερότητα της ελληνικής κρίσης, η οποία όμως πέφτει μέσα στη διεθνή κρίση, δημιουργείται μια νέα κατάσταση. Από τη μια πλευρά γίνεται μια προσπάθεια, απ’ όλα εκείνα τα συγκροτήματα που έχουν ελληνικά ομόλογα, να περιορίσουν το κόστος που θα έχει μια πιθανή ελληνική χρεοκοπία, και από την άλλη πλευρά –κι’ αυτό είναι το πιο ουσιαστικό- να δημιουργηθεί στην Ελλάδα ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης και κοινωνικής οργάνωσης, το οποίο θα διαφέρει πάρα πολύ σε σχέση με ότι υπήρχε πιο πριν και το οποίο στη συνέχεια θα μπορεί να εξαχθεί και στο εξωτερικό. Μ’ αυτή την έννοια, στην Ελλάδα γίνεται ένα ιδιότυπο κοινωνικό πείραμα, το οποίο θα χαρακτηρίζεται από μια πολύ μεγάλη μεταφορά πλούτου από τους εργαζόμενους προς τον ιδιωτικό τομέα που θα επιβιώσει, από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις προς τις μεγάλες συγκεντρωποιημένες επιχειρήσεις, και ταυτόχρονα θα υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός εργαζομένων που θα αμείβονται με πολύ χαμηλούς μισθούς, (αυτά που λέγονται για 400€ κατώτερο μισθό, δεν απέχουν από την πραγματικότητα), άρα πάμε για μια μεγάλη μείωση των εισοδημάτων, ενώ θα έχουμε και μια υψηλή ανεργία η οποία θα πιέζει τα εισοδήματα να παραμένουν χαμηλά. Γι’ αυτό υπάρχει και αυτή η τεράστια φασαρία για τη μείωση των εισοδημάτων στο δημόσιο τομέα, ακριβώς γιατί οι υψηλοί μισθοί στο δημόσιο τομέα πιέζουν ανοδικά τους μισθούς και στον ιδιωτικό τομέα. Άρα στην ουσία έχουμε μια στρατηγική που εκπονείται, (δεν μιλάμε εδώ για συνομωσίες αλλά για στρατηγικές), η οποία θα οδηγήσει –και οδηγεί- μια χώρα, στην πτώχευση των κατοίκων της, στον πλουτισμό μιας μικρής μειοψηφίας και στην είσοδο ξένων μονοπωλιακών επιχειρήσεων και κεφαλαίων που θα εκμεταλλευτούν πλευρές αυτής της κατάστασης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συζήτηση που γίνεται για το «κούρεμα». Αν συμβεί «κούρεμα» σημαίνει ότι κάποιοι θα χάσουν πολλά χρήματα. Κάποια ομόλογα θα χάσουν την αξία τους. Κάτι λοιπόν πρέπει να πάρουν πίσω για να δεχτούν να τα χάσουν. Κι’ αυτό θα σημαίνει είτε παραχώρηση πλουτοπαραγωγικών πηγών, είτε κρατικοποίηση και στη συνέχεια παραχώρηση ελληνικών τραπεζών, είτε δημιουργία ζωνών ελεύθερης οικονομικής εκμετάλλευσης, όπου εκεί δεν θα ισχύει το εργατικό δίκαιο για να μπορεί να εξασφαλιστεί η απόσπαση υπερκερδών, κυρίως με επενδύσεις στον τουρισμό. Αυτά τα λέω για να καταλάβουμε πόσο σοβαρά είναι τα πράγματα. Εδώ δεν είμαστε στο πλαίσιο ενός απεργιακού αγώνα, όπου υπάρχει ένας νόμος που έρχεται από την εκάστοτε κυβέρνηση, με αρνητικές πλευρές ή χειρότερος από τον προηγούμενο νόμο, άρα γίνονται απεργίες και κινητοποιήσεις για να αποσυρθεί αυτός ο νόμος και να γυρίσουμε στην προηγούμενη κατάσταση. Δεν μπορούμε να γυρίσουμε σε προγενέστερη κατάσταση. Είναι τόσο συνολική η επίθεση που δεχόμαστε, που δεν μπορούμε να γυρίσουμε στο 2008, αυτό θα ήταν ουτοπία. Άρα, τα δυο σενάρια που μπορούν να υπάρξουν –τα λέω πολύ σχηματικά- είναι ή ότι θα προχωρήσει αυτός ο σχεδιασμός και σύντομα, όχι μετά από εκατό χρόνια αλλά ύστερα από 2-3 χρόνια, θα βιώνουμε μια αφόρητη πραγματικότητα σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα, ή θα υπάρξει κάτι άλλο. Κάτι αριστερό, ριζοσπαστικό, το οποίο θα τροποποιήσει τους συσχετισμούς δύναμης και θα δώσει τη δυνατότητα στον ελληνικό λαό να βγάλει τη θηλιά που έχει στο λαιμό του. Εξηγώ λοιπόν, γιατί παρά τους αγώνες που υπάρχουν, δεν έχει γίνει δυνατό να υπάρξουν υποχωρήσεις από την πλευρά των κρατούντων. Σε κοινωνικό επίπεδο αυτή η διαπίστωση είχε την εξής μορφή: Υπήρξε μια αντίληψη, και στην αριστερά και στον καθένα, ότι ξεκινάει αυτή η επίθεση την άνοιξη του 2010, -τι μπορεί να γίνει; - να γίνει μια μεγάλη απεργία με πάρα πολύ κόσμο να συμμετέχει, μια μεγάλη κινητοποίηση και δεν μπορεί, θα κάνουν πίσω! Έγινε αυτό στις 25 Μάιου του 2010, έφυγαν και τρείς βουλευτές από το ΠΑΣΟΚ αλλά η κατάσταση συνεχίστηκε. Την άνοιξη του 2011, με το μεσοπρόθεσμο πια και όχι το μνημόνιο, δηλαδή με μέτρα πάνω στα μέτρα, ξεκινάει το κίνημα των πλατειών, το οποίο είναι συγκλονιστικό, δεν είναι αστείο. Το ότι για δύο μήνες, σε όποια πόλη της Ελλάδας, μικρή ή μεγάλη, υπήρχε κινητοποίηση δεν είναι ασήμαντο. Μπροστά σ’ αυτό το γεγονός, τα Ιουλιανά του 1965 μοιάζουν με παιδική χαρά! Μιλάμε για κάτι πάρα πολύ σοβαρό, που όμως δεν κατάφερε να αποτρέψει την ψήφιση του μεσοπρόθεσμου. Άρα μένει ένα ερώτημα. Και κατά τη γνώμη μου η απάντηση είναι εδώ, ότι χρειάζεται μια διαλεκτική σχέση των κοινωνικών κινητοποιήσεων με ένα συνολικότερο πολιτικό σχέδιο. Σ’ αυτό το πλαίσιο, μια και μιλάμε για το χώρο της αριστεράς, υπάρχουν τρείς απαντήσεις, σχηματικά, χωρίς να θέλω να αδικήσω απόψεις: Η πρώτη απάντηση που δίνεται από το Κ.Κ.Ε., ένα ισχυρό κομμουνιστικό κόμμα με ρίζες στη χώρα μας, είναι ότι όλα αυτά τα προβλήματα θα επιλυθούν όταν εφαρμοστεί η λαϊκή εξουσία. Δεν υπάρχει όμως κανείς σχεδιασμός, για το πώς θα έρθει αυτή η λαϊκή εξουσία, πέραν του να ενισχυθεί εκλογικά το κομουνιστικό κόμμα. Δεν υπάρχει καμία περιγραφή περί του τι ακριβώς εννοούμε «λαϊκή εξουσία», ποιο το περιεχόμενό της. Αντίθετα, αυτή την περίοδο, όπου θα περίμενε κανείς τουλάχιστον να υπάρξει μια ενωμένη αντίδραση του λαού στους κοινωνικούς αγώνες, αυτό που υπάρχει είναι η επιλογή του ΚΚΕ, να έχει ξεχωριστή παρουσία, ξεχωριστές συγκεντρώσεις και ξεχωριστές πορείες. Η δεύτερη απάντηση, που δίνεται κυρίως από την πλειοψηφία του Συνασπισμού, δίνει ιδιαίτερο βάρος στο να δημιουργηθεί ένα μέτωπο δυνάμεων, το οποίο να οδηγήσει στην απόσυρση του μνημονίου και του μεσοπρόθεσμου. Και επιπλέον, θεωρεί ότι κάτω από τις σημερινές συνθήκες έχει ιδιαίτερη σημασία να γίνουν και εκλογές. Σε ότι αφορά το θέμα των εκλογών, πιστεύω, ότι παρ’ ότι αυτές θα δείξουν μια άνοδο των κομμάτων της αριστεράς και μια υποχώρηση των κυρίαρχων κομμάτων, υπάρχει ο κίνδυνος, εάν δεν υπάρξουν ενδιάμεσα άλλες εξελίξεις, να λειτουργήσουν νομιμοποιητικά στην υφιστάμενη πολιτική. Γιατί πολύ απλά θα υπάρξει κάποια κυβέρνηση, Ν.Δ. / ΠΑΣΟΚ /πρόθυμοι ή κάτι τέτοιο, η οποία θα πει, παιδιά μπράβο, πήγατε πολύ καλά η αριστερά, αλλά εμείς είμαστε η πλειοψηφία, άρα συνεχίζουμε την εφαρμογή αυτού του προγράμματος. Ταυτόχρονα, η υπογράμμιση της σημασίας ενός στενού αντιμνημονιακού αγώνα, που θα έχει δηλαδή ένα τέτοιο πλαίσιο, δεν απαντάει σε κάτι που είναι και δικός μου προβληματισμός: Ωραία, θα πούμε Όχι στο μνημόνιο, Όχι στο μεσοπρόθεσμο, και μετά; Μετά υπάρχει ένα ζήτημα, το οποίο το έβαλε με τον πιο ωμό τρόπο ο Καστανίδης, ότι τα δημόσια έσοδα είναι 55δις, βγάλτε τα πέρα με αυτά. Τι θα κάνεις με το πρωτογενές έλλειμμα, πώς θα το λύσεις; Αν εδώ δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη απάντηση, η οποία με σχεδιασμό να προωθήσει τα πράγματα σε άλλη κατεύθυνση, τότε απλώς υπάρχει μια αμηχανία και πολλαπλασιάζονται οι αγωνίες του κόσμου για την επόμενη ημέρα. Γιατί αυτό είναι το βασικό αυτή τη στιγμή, η επόμενη ημέρα. Από την άλλη πλευρά, ο χώρος της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, είχε κάνει πριν από 14 μήνες μια πρόταση, στην οποία ανέφερε ότι υπάρχει μια σειρά από αιτήματα που πρέπει να προωθηθούν, όπως είναι η στάση πληρωμών, η διαγραφή του χρέους, η εθνικοποίηση των τραπεζών, η ρήξη με το ευρώ και την Ε.Ε. η αναδιανομή του εισοδήματος, ωστόσο και αυτός ο χώρος δεν μπόρεσε σε δεύτερο χρόνο, να προχωρήσει μια σειρά από προτάσεις και πρωτοβουλίες, οι οποίες να δώσουν δυνατότητα κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών. Αυτό που πιστεύω αυτή τη στιγμή, είναι ότι πρέπει να δούμε μια διττή κίνηση: πρέπει να δει κανείς, όπου μπορούν, να υπάρξουν κοινές κοινωνικές αντιστάσεις αντίστοιχες των επόμενων ημερών, (σ.σ. εννοεί τις συγκεντρώσεις της 19ης και 20ης Οκτωβρίου), αλλά δεν αρκεί αυτό. Πρέπει κανείς να δει πέραν και ενός προγράμματος, όπως αυτό που ανέφερα, που βασίζεται σε 5 πυλώνες, κυρίως στην έξοδο από τη Ε.Ε. και το ευρώ, την εθνικοποίηση των τραπεζών, την αναδιανομή του εισοδήματος και την υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας. Είναι εντελώς αναγκαίο να υπάρξουν συγκεκριμένες επεξεργασίες, οι οποίες να εμβαθύνουν ακόμη περισσότερο σ’ αυτή την κατεύθυνση. Δηλαδή, στην Ελλάδα έχουμε διατροφικό έλλειμμα, εισάγουμε πάρα πολλά τρόφιμα από το εξωτερικό. Πώς αυτό θα λυθεί, ώστε σε περίπτωση στάσης πληρωμών να μην υπάρξουν σοβαρά προβλήματα τροφοδοσίας; Τι θα κάνουμε με το ενεργειακό πρόβλημα, με το γεγονός ότι εισάγουμε πετρέλαιο από το εξωτερικό; Σε ποιες χώρες θα απευθυνθείς, ποιές προτεραιότητες θα τεθούν για διεθνείς συμμαχίες; Και το κυριότερο, τι αλλαγές θα κάνεις στο πρότυπο ζωής που έχεις, ποιο καταναλωτικό πρότυπο θα αποκτήσεις, τι είδους οργάνωση της οικονομίας θα έχεις, πόσο θα συμμετέχουν οι εργαζόμενοι σ’ ένα πλαίσιο κοινωνικοποιημένου τρόπου παραγωγής; Τι θα παραχθεί, κάτω από ποιες συνθήκες, σε τι ποσότητες; Όλα αυτά τα ερωτήματα μπορεί να μας φαίνονται κάπως περίεργα ή «τραβηγμένα», ωστόσο η άλλη λύση είναι αυτή που έχουν επιλέξει τα κυρίαρχα κοινωνικά στρώματα. Δηλαδή μια χώρα, η οποία εντός των επομένων 2-3 μηνών θα έχει προχωρήσει, είτε απότομα σε πτώχευση είτε σε «επιλεκτική» πτώχευση, με ότι αυτό συνεπάγεται. Μια χώρα όπου ο κόσμος με μια σειρά μέτρων, δεν θα μπορεί να τα βγάλει πέρα, θα αρχίσει να πουλάει τα σπίτια του, η ιδιοκατοίκηση στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλή, έχει μπει κι αυτή στο στόχαστρο. Πάμε σε τέτοιες καταστάσεις, σε καταστάσεις όπου ίσως και η δεκαετία του ’50 να είναι παράδεισος σε σχέση με αυτό που πάει να γίνει. Όταν η ανεργία σύμφωνα με τα στοιχεία της ΓΣΕΕ είναι 22%, με προοπτική να φθάσει το 26% στο τέλος του χρόνου, καταλαβαίνει κανείς για τί συζητάμε. Κατά συνέπεια μπροστά μας, τους επόμενους μήνες, είναι ένας κοινωνικός όλεθρος. Δεν υπάρχει κάποιο φάρμακο να μας γυρίσει πίσω, στο 2008, στο 2007, στο 2005, στο 2004, να είμαστε όλοι μαζί ευχαριστημένοι που ο Χαριστέας έβαλε την κεφαλιά. Θα βρεθούμε σε μια κατάσταση που χρειάζεται ριζικές ανατροπές. Ανατροπές που δεν απαιτούν κραυγές υπέρ του σοσιαλισμού, απαιτούν όμως ρήξη με την υπάρχουσα κατάσταση και ένα διαφορετικό σχεδιασμό, με κέντρο τις ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων, με μια διαφορετική βάση ανάπτυξης της χώρας, με κοινωνικοποιημένη παραγωγή, η οποία δεν θα είναι μια εύκολη πορεία, δεν θα είναι ένας εύκολος δρόμος, αλλά στην κατάσταση που είναι τα πράγματα, κατά τη γνώμη μου είναι η μόνη λύση. _______________________________________________________________ Απόστολος Αποστολόπουλος Πρώτα- πρώτα ευχαριστώ και για την πρόσκληση και για την παρουσία σας. Δεν έχω κείμενο με μια σειρά και μια τάξη. Έχω απλώς σκόρπιες σκέψεις, ελπίζω να μη σας μπερδέψω. Σκέπτομαι ότι θα πρέπει να αρχίσουμε από την αρχή, δηλαδή να πούμε ποια είναι η παγκόσμια κατάσταση με δυο φράσεις: Η πρώτη είναι ότι μετά τη μεγάλη αλλαγή που έχει γίνει μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ότι ο καπιταλισμός έγινε παγκόσμιο σύστημα. Η δεύτερη είναι ότι για πρώτη φορά στην ιστορία αναδύθηκαν καπιταλισμοί έξω από τα όρια της Δύσης. Καπιταλισμοί τους οποίους δεν μπορούσε, όπως αποδεικνύεται, να αντιμετωπίσει η Δύση, αυτό δημιούργησε κρίση στη Δύση. Πιστεύω δηλαδή, ότι η κρίση δεν είναι παγκόσμια, είναι κρίση του Δυτικού κόσμου. Αυτό οδήγησε, όπως μόλις ειπώθηκε, ότι δηλαδή, μη μπορώντας πλέον να εκμεταλλευτεί, όπως έκανε τα τελευταία διακόσια- τριακόσια χρόνια, η Δύση τον εκτός Δύσης κόσμο, τώρα καταλήγει στο να πρέπει να εκμεταλλευτεί τον κόσμο της, τους εργαζόμενους στη Δύση. Και αυτό κάνει. Έτσι φτάνουμε στην Ελλάδα. Τι είναι η Ελλάδα; Θα θυμίσω ότι το κραχ του ’29, έγινε ως εξής, όπως τουλάχιστον το έχω διαβάσει: Πήγε ένας ανθρωπάκος σε ένα επαρχιακό τραπεζικό κατάστημα στην Αμερική και ζήτησε τα λεφτά του. Η τράπεζα του είπε, δεν έχω να στα δώσω και ξέσπασε κρίση. Μπορούμε να δούμε, λέω εγώ, την Ελλάδα, σαν το επαρχιακό κατάστημα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτή η εκμετάλλευση, ως απόρροια της κρίσης, μετατρέπει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα ορατό πεδίο μάχης, πεδίο μάχης το οποίο ήταν ανέκαθεν. Και εδώ πρέπει να πω, ότι το ΚΚΕ, σ’ αυτό τουλάχιστον είχε απόλυτο δίκιο, που ποτέ δεν είδε την Ε.Ε. σαν ένα χώρο ευημερίας και ανάπτυξης, όπως την έβλεπε, τότε τουλάχιστον, ο Συνασπισμός. Η Ε.Ε. ήταν ανέκαθεν πεδίο σκληρού ανταγωνισμού, ενώ ένα μέρος της αριστεράς, ο ΣΥΝ δηλαδή, αλλά κυρίως η κυρίαρχη ελίτ στην Ελλάδα, την έβλεπε σαν την αγελάδα που μπορούσε να συνεχίσει να αρμέγει, για να μπορεί να ζει αυτή καλά, κάπως καλά κι εμείς. Τώρα έχουμε περάσει στη φάση του νεοαποικισμού. Όπου στην Ελλάδα, οι ανταγωνιστές είναι και πάλι δύο, η Γερμανία και η Αμερική. Το αν θα πάμε μ’ αυτούς ή με τους άλλους, δεν εξαρτάται και τόσο από μας, εξαρτάται από το ποιος από τους δυο θα κερδίσει σε γενικότερο επίπεδο. Πάντως, εάν δεχτούμε ότι έχουμε στραφεί στην εσωτερική εκμετάλλευση, τότε και σε παγκόσμιο επίπεδο –και εδώ εννοώ τον δυτικό κόσμο- έχουμε μια οριζόντια τομή στις κοινωνίες. Από τη μια μεριά, μια όλο και μικρότερη σε αριθμό αλλά πολύ μεγάλη σε ισχύ, ολιγαρχία και από την άλλη μεριά όλους τους άλλους. Αν είναι έτσι, τότε το πρώτο βήμα για να κάνουμε κάτι, είναι μια αντιμνημονιακή συσπείρωση. Δεν έχουμε άλλη διέξοδο. Όσα διαβάζω και ακούω σε χώρους της αριστεράς, περί ταξικού αγώνα, περί ταξικής πάλης, είναι, για μένα προσωπικά, έπεα πτερόεντα. Δεν είναι τίποτα. Γιατί ατή τη στιγμή καταστρέφεται όλος ο ελληνικός λαός, είτε αυτό είναι εργάτες, είτε εργαζόμενοι γενικώς, είτε είναι δημόσιοι υπάλληλοι, είτε ιδιωτικοί, είτε είναι μικροϊδιοκτήτες, είτε μεσαίοι ιδιοκτήτες, είτε και μεγαλύτεροι ιδιοκτήτες. Ο φόρος ιδιοκατοίκησης για παράδειγμα, μπορεί να μην οδηγεί σε χρεοκοπία κάποιους ιδιοκτήτες μεγάλης ιδιοκτησίας, τους πλήττει όμως, λιγότερο απ’ ότι έναν εργαζόμενο αλλά τους πλήττει. Δεν λέω φυσικά ότι μπορεί να συμμαχήσει ο εργάτης των ναυπηγείων, ο ημιεργαζόμενος, με τον εφοπλιστή ή τον τραπεζίτη, λέω όμως ότι πλήττονται όλοι. Σε γενικότερο επίπεδο, θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν πλήττεται μόνο η Οικονομία. Ουσιαστικά καταρρέει ένας τρόπος ζωής, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο το δυτικό κόσμο. Καταρρέει η ίδια η ιδεολογία του δυτικού κόσμου, περί αειφόρου ανάπτυξης, περί ελευθερίας των πάντων, οι ανθρωπιστικές πλευρές της μετανάστευσης. Εμείς εδώ στην Ελλάδα, θα πρέπει να αναρωτηθούμε κάποια στιγμή, όλοι, πόσους μετανάστες χωράει η Ελλάδα, δεν έχει σημασία αν είναι νόμιμοι ή παράνομοι, πόσους μπορούμε να χωρέσουμε, χωρίς τουλάχιστον να αλλοιωθεί η ιδιότητά μας ως Ελλήνων. Όποιος δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτό, έχω ακούσει τέτοιες απόψεις, με γεια του και χαρά του. Όποιοι όμως σ’ αυτόν τον τόπο θέλουν να συνεχίσουν να παραμένουν έλληνες, θα πρέπει να ενδιαφερθούν. Επειδή πολλές φορές αναφέρθηκε από τον κ. Σακελλαρόπουλο, ότι πλήττεται η ιδιοκατοίκηση, θα πω ότι όταν γίνονταν οι διαπραγματεύσεις για την είσοδό μας στην ΕΟΚ, οι ευρωπαίοι είχαν εκφράσει δυσφορία για τρία πράγματα στην Ελλάδα: για τη μεγάλη της ναυτιλία, (και η ερμηνεία είναι ότι μια τόσο μικρή χώρα δεν μπορεί να έχει μια τόσο μεγάλη δύναμη), για το μέγεθος της ιδιοκατοίκησης, (όποιος έχει δικό του σπίτι είναι ήδη πιο ανεξέλεγκτος από άλλον που πληρώνει νοίκι), και για τον μεγάλο αριθμό των ελεύθερων επαγγελματιών, (επίσης εδώ, ένας ελεύθερος επαγγελματίας είναι πολύ πιο ανεξέλεγκτος από έναν μισθωτό, η νοοτροπία του είναι ενός πιο ελεύθερου ανθρώπου). Για τη ναυτιλία, από ακριτομυθίες φίλων –γιατί δεν έχω καμία ανάμιξη με τον χώρο- μου είπαν ότι έγιναν επανειλημμένες προσπάθειες να πληγεί, σε διεθνές επίπεδο εννοώ, και απέτυχαν. Η κυβέρνηση αυτή κατάφερε, μια από τις πρώτες πράξεις της, να είναι η κατάργηση του Υπουργείου Ναυτιλίας, δεν είναι τυχαίο γεγονός. Για τα άλλα δυο, οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα χρεοκοπήσουν και όπως μόλις είπε ο κ. Σακελλαρόπουλος, θα πουλήσουν τα σπίτια τους οι ιδιοκατοικούντες. Πρέπει λοιπόν να ξέρουμε, ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζεται ως ατίθαση χώρα. Φαντάζομαι θα γνωρίζετε αυτά που είχε δηλώσει κάποτε ο Κίσινγκερ, τα οποία βέβαια στη συνέχεια διέψευσε, την ιστορία δηλαδή ότι οι έλληνες είναι ένας ατίθασος λαός, που πρέπει να τον πλήξουμε στις ρίζες του, στις πεποιθήσεις του, στη θρησκεία του, στα πιστεύω του, όλα όσα γίνονται εκεί αποβλέπουν. Και υπ’ αυτήν την έννοια είναι όντως πείραμα. Διότι αν στην Ελλάδα το καταφέρουν, τότε θα είναι πιο εύκολο να το κάνουν αλλού. Βέβαια βλέπουμε, ότι και εκτός Ελλάδας οι άνθρωποι αντιδρούν. Αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο που αντιδρούμε κι’ εμείς. Δηλαδή με πορείες, απεργίες και εκλογές. Το ερώτημα είναι τι θα κάνουν οι άνθρωποι όταν διαπιστώσουν ότι οι εκλογές είναι αναποτελεσματικές, δεν αλλάζει τίποτα δηλαδή, όταν διαπιστώσουν ότι με τις απεργίες δεν ανατρέπονται τα μέτρα που λαμβάνονται –και εδώ και έξω, όταν διαπιστώσουν ότι και οι πορείες είναι αναποτελεσματικές, ότι οι μούντζες δε φτάνουν. Αυτό είναι ένα πολύ κρίσιμο ερώτημα. Γιατί μεσολαβεί κάτι, που όλοι πρέπει να το σκεφτούμε. Οι λύσεις μπορεί να είναι αριστερές, ίσως, μπορεί να είναι και δεξιές, με την τρέχουσα ορολογία που όλοι καταλαβαίνουμε. Το μόνο που θέλω να προσθέσω, είναι ότι δεν μπορούμε να ζητάμε κάτι παραπάνω, από όσα ο κόσμος είναι έτοιμος να καταλάβει, εν προκειμένω, το αντιμνημονιακό μέτωπο. Δεν μπορούμε να ζητάμε, όπως ζητούν μερικοί, σοσιαλισμό εδώ και τώρα, και δεν αναφέρομαι μόνο στο ΚΚΕ. Δεν μ’ ενδιαφέρουν τα κόμματα, είμαι από το κόμμα του «Κανένα». Μπορούμε να ζητάμε το πρώτο βήμα. Αυτό που ενώνει τους ανθρώπους, δεν είναι, όπως διάβαζα πρόσφατα σε ένα άρθρο στην Ελευθεροτυπία του καθηγητή κ. Ρούσση, οι συζητήσεις μεταξύ οργανωμένων δυνάμεων της αριστεράς. Οι συζητήσεις μεταξύ οργανωμένων δυνάμεων καταλήγουν πάντα σε συμβιβασμό, ποτέ σε υπέρβαση -αν καταλήξουν και σε συμβιβασμό. Αυτό που μπορεί να ενώσει τους ανθρώπους είναι μια πολιτική γραμμή κι’ ένας ηγέτης. Δεν έχουμε σίγουρα τον ηγέτη. Ίσως η γραμμή κατά του μνημονίου να είναι ένα στοιχείο πολιτικής γραμμής. Δεν λέω ότι αυτό το έχει ο Συνασπισμός, διότι ο ΣΥΝ αποσιωπά δυο βασικά πράγματα, το μεταναστευτικό και τα εθνικά θέματα. Αν κάποιος δεν μιλήσει και γι’ αυτά τα δυο, δεν πρόκειται να κάνει σπουδαία πράγματα, είναι η προσωπική μου γνώμη. Καταλήγω ότι το άμεσο αίτημα όλων μας, είναι εθνική τιμή και αξιοπρέπεια, (και προσωπική), κοινωνική δικαιοσύνη και δημοκρατία. Γιατί και τα τρία αυτά κινδυνεύουν. ______________________________________________________________ Νίκος Ξυδάκης Θα συμπληρώσω μερικά πράγματα από αυτά που είπαν ήδη ο κ. Σακελλερόπουλος και ο κ. Αποστολόπουλος, διότι σε μερικά με έχουν προλάβει, όπως και η αρκετά πυκνή, εξαιρετική εισαγωγή του Γιάννη Τσούτσια. Δεν ήξερα κανέναν εδώ, αλλά ερχόμενος, είδα αρκετούς γνωστούς και κυρίως κατάλαβα ότι αυτή η κίνηση, η «Δράση», έχει αρκετά κοινά με πράγματα με αυτά που μ’ έχουνε θρέψει, που έχω συμμετάσχει, είναι αυτές οι περίφημες αυτόνομες κινήσεις πολιτών, πέρα από κόμματα, με ανθρώπους που δεν συμφωνούν σε όλα, αλλά συμφωνούν στο ότι μαζευόμαστε να κάνουμε κάτι, θυσιάζοντας προσωπικό χρόνο, σκέψεις, συναισθήματα, καυγαδίζοντας και κατά τούτο χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι εδώ, στην αρχή μιας πολύ κρίσιμης εβδομάδας. Νομίζω κι εγώ, ότι βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή, τα τελευταία χρόνια ο ελληνικός λαός εν σώματι, όχι οι αριστεροί και οι δεξιοί, αλλά η συντριπτική πλειονότητά του, υφίσταται μια τρομακτική επίθεση και μια αλυσίδα από πολλές μικρές και μεγάλες ήττες, οι πιο πολλές απ’ αυτές μας έχουν φέρει σε καταστάσεις χωρίς επιστροφή. Αργήσαμε να συνειδητοποιήσουμε ότι εδώ δεν πρόκειται για κάποια μέτρα, αλλά για την εκδήλωση μιας σφοδρής κρίσης, η οποία εξαρθρώνει την κοινωνία, την πάει κάπου εντελώς αλλού. Απέναντί μας, δεν είναι πράγματι μια συνομωσία, πρόκειται για κάτι χειρότερο, ένα οργανωμένο σχέδιο από οργανισμούς και ανθρώπους οι οποίοι υπερτερούν κατά πολύ από εμάς. Έχουν πόρους, έχουν σχέδιο, έχουν οργάνωση, είναι προσηλωμένοι σ’ αυτό και πολύ μεγάλη ισχύ. Ο ελληνικός λαός, ας πούμε αυτή η άμορφη μάζα των 11 εκατομμυρίων, δυνητικά, θα έχει μια τεράστια δύναμη, αν ήταν ενωμένος και ήξερε πού θέλει να πάει. Νομίζω ότι τα τελευταία δυο χρόνια, το σοκ έχει διαλύσει ακόμη και τους αδύνατους συνδετικούς δεσμούς στην ελληνική κοινωνία, ήταν μια κοινωνία έτοιμη να δείξει τις αδυναμίες της και με την επίθεση που δέχτηκε, έχει διαλυθεί εντελώς, έχει κατακερματιστεί, κυριαρχεί ο φόβος, η ενοχοποίηση και τώρα η απόγνωση. Η κοινωνία μας εμφανίζεται με πολλές ταχύτητες, ερχόμενος είπα εδώ στα παιδιά, ότι έρχομαι στη μακαριότητα των προαστίων. Κατοικώ στα Εξάρχεια, έρχομαι από την εμπόλεμη ζώνη. Το Αθηναϊκό κέντρο και ειδικά μερικά συμβολικά σημεία της πρωτεύουσας της ελληνικής δημοκρατίας, παρουσιάζουν μια εικόνα μεταξύ Μπρόνξ και Ισλαμαμπάντ. Είναι ηπατίτιδα, έγκλημα, πρέζα, ζω στην Αθήνα 35 χρόνια, δεν το έχω ξανασυναντήσει, φοβάσαι να κυκλοφορήσεις το βράδυ, και όλα αυτά νομίζω, έχουν φέρει ένα συνειδησιακό σοκ και στους αριστερούς, οι οποίοι πρωτοστάτησαν στα δικαιώματα, στην ελεύθερη κυκλοφορία, στην κυκλοφορία του μετανάστη, την ελευθερία του τοξικομανούς. Νομίζω όμως ότι πια δεν έχει καμία ελευθερία ο εργαζόμενος, ο μικροαστός, ο αστός, ο συνταξιούχος, (τις γριές τις ληστεύουν στις πόρτες των πολυκατοικιών τους και τους παίρνουν μια φρατζόλα ψωμί ή μια καδένα από το λαιμό τους), όλα αυτά δείχνουν μια κοινωνική αποδιάρθρωση κι’ αυτό είναι το ίδιο ή και περισσότερο τρομακτικό από την επελαύνουσα φτώχεια. Η ανασφάλεια, η υποβάθμιση του δημόσιου χώρου, η κατάρρευση των εισοδημάτων και η εξάρθρωση της ατομικής ιδιοκτησίας, δείχνουν μια Ελλάδα –τεράστια μικρομεσαία θάλασσα, τη μικρομεσαία θάλασσα Ελλάδα που πήρε ο Ανδρέας Παπανδρέου και την έπαιξε στα χέρια του, δείχνει μια θάλασσα πληβείων. Η δική μου εμμονή, η δική μου εκτίμηση, είναι ότι αυτή η Ελλάδα της μεταπολίτευσης, η Ελλάδα του τελευταίου μισού αιώνα, που δούλεψε πολύ σκληρά, (δεν έκανε μόνο κλεψιές, έριξε πολύ ιδρώτα και πολύ αίμα για να χτίσει ακόμη και το αυθαίρετο), κινδυνεύει να πέσει σε μια πλειβιακή κατάσταση, ακόμη χειρότερη και από αυτήν του βούλγαρου ή του ρουμάνου που θεωρούσαμε υποδεέστερο, βγάζοντας και τα δικά μας κόμπλεξ ανωτερότητας, χειρότερης και από τους αλβανούς. Οι αλβανοί, μόνο λίγο είδαν το θαύμα της κατανάλωσης και της χλιδής, εμείς το ζήσαμε τα τελευταία 20-30 χρόνια μ’ έναν φρενήρη ρυθμό, τώρα με την ίδια ταχύτητα το χάνουμε. Και δεν χάνουμε απλώς το μοντέλο της κατανάλωσης και της ευμάρειας, χάνουμε και τους κοινωνικούς δεσμούς, το αίσθημα αυτοσεβασμού και μπαίνουμε σε μια εντελώς άλλη φάση, στην οποία το δίπολο αντιμνημονιακού – μνημονιακού που κυριάρχησε την τελευταία διετία, μπαίνει κι’ αυτό σ’ ένα νέο στάδιο. Οι πρώην μνημονιακοί, γιατί κανείς δεν υποστηρίζει πλέον το μνημόνιο -ούτε και οι πλέον καλοπληρωμένοι διαφημιστές του- υποστηρίζουν τώρα, «ας έρθει ο ξένος, ας έρθει ο επίτροπος, να τελειώνουμε». Νομίζω ότι με σφοδρό τρόπο επανέρχεται η συζήτηση η οποία διαπερνά τον νεώτερο ελληνισμό, από την ίδρυση του κράτους, από τα χρόνια της επανάστασης, αυτό που λέμε υποτέλεια, ξενοκρατία, ραγιαδισμός, ελεύθερος, δημοκράτης κ.α. Η Ελληνική Δημοκρατία μοιάζει να μπαίνει σε μια φάση τόσο σφοδρής υποτέλειας, μαζί και ο ελληνικός λαός που συνιστά τη δημοκρατία, που μπορεί να συγκριθεί μόνο με τα χρόνια της κατοχής και τα πρώτα χρόνια του εμφυλίου. Αυτό, μας το είπαν από την πρώτη στιγμή οι ίδιοι οι κυβερνώντες, αλλά ελάχιστοι έδωσαν σημασία, ακόμη και από την αριστερά, διότι η αριστερά, εδώ και πολύ καιρό, αποσύνδεσε το κοινωνικό από το εθνικό. Έχει γίνει μια πολύ μεγάλη συζήτηση στην αριστερά περί έθνους- κράτους και πολλοί ταυτιζόμενοι σχεδόν, με νεοφιλελεύθερους θεωρητικούς, υποστήριξαν ότι έχει τελειώσει το έθνος- κράτος, ότι αρχίζει η εποχή των αυτοκρατοριών, των ομοσπονδιών. Αλλά όλα αυτά συνέβαιναν μέσα στη νεοφιλελεύθερη ολοκλήρωση, στην ύστερη καπιταλιστική ολοκλήρωση και διόλου σε μια σοσιαλιστική προοπτική. Όμως το έθνος –κράτος κατά τη γνώμη πολλών άλλων θεωρητικών, με τους οποίους συμφωνώ, είναι προς το παρόν ο μόνος χώρος όπου μπόρεσε να αναπτυχθεί η δημοκρατία στη νεωτερικότητα. Το γκρέμισμά του το βλέπουμε τώρα στην Ελλάδα, που δεν έχουμε κυβέρνηση, δεν έχουμε δημοκρατία, έχουμε μια άγρια καταστολή στα όρια του εμφυλίου. Αυτό είναι ο βομβαρδισμός με χημικά των ανθρώπων που διαδηλώνουν έξω από το κοινοβούλιο τη στιγμή που ψηφίζονται ιστορικά νομοθετήματα, που προκαθορίζουν τη μοίρα του ελληνισμού για δεκαετίες. Είμαστε ενώπιον δύο φαντασμάτων, της πληβειοποίησης και της υποδούλωσης, της υποτέλειας. Τι κάνουμε; Δεν ξέρω να πω πολλά γι’ αυτό, ειπώθηκαν ήδη από τους προηγούμενους ομιλητές κάποιοι υπαινιγμοί, γιατί στο τι να κάνουμε, όλοι κομπλάρουμε, γι’ αυτό είμαστε κι’ εδώ. Ο κ. Αποστολόπουλος είπε ότι πρέπει να υπάρχει πολιτική γραμμή και ηγέτης. Ο κ. Σακελλαρόπουλος, αν τον ερμηνεύω καλά, υπαινίχθηκε ότι πρέπει να υπάρχει μια συνολική πλατφόρμα και για το μετά, κάτι πιο προωθημένο και από το ΕΑΜ, αν κατάλαβα καλά, σε μια ριζική αντικαπιταλιστική προοπτική. Η δική μου ματιά είναι κάπου ανάμεσα. Νομίζω ότι στην παρούσα στιγμή, αυτό που θα μπορούσε να κάνει ο κόσμος που θεωρεί τον εαυτό του αριστερό, (με την έννοια της κοινωνικής αριστεράς και όχι απαραίτητα της ένταξης στην αριστερά), είναι η διάσωση. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με την προώθηση δικτύων αλληλεγγύης, (θα χρειαστούν πάρα πολύ σύντομα, αυτό που κάνει η εκκλησία με τα συσσίτια, θα έπρεπε να αφορά και την αριστερά, οι κινήσεις των ενεργών πολιτών να έχουν μια έγνοια γι’ αυτό το πράγμα), σύντομα για πάρα πολύ κόσμο δεν θα υπάρχει ατομική σωτηρία και μόνο μέσα από τη συγκρότηση μεγαλύτερων συνόλων θα μπορούν να διασωθούν όροι στοιχειώδους αξιοπρέπειας. Το δεύτερο πράγμα, στο οποίο θα μπορούσαμε να πούμε, ότι οι διάχυτοι αντιστεκόμενοι έλληνες θα έπρεπε να εστιάσουν, είναι ένας νέος πατριωτισμός, που θα ξεκινάει από τον συνταγματικό πατριωτισμό όπως τον περιέγραψε ο Χάμπερμας και θα ξαναβρίσκει ξανά τις ρίζες του νοήματος της εθνικής ανεξαρτησίας. Μπορείς να έχεις τουλάχιστον έστω κάποιο κοινοβούλιο ή κάποιους αυτοδιοικητικούς θεσμούς, θεσμούς αιρετών, ανθρώπων που εκλέγονται οι οποίοι να μπορούν να ορίζουν κατ’ ελάχιστον τις μοίρες των ανθρώπων. Γιατί σύντομα θα μπούμε σε μια κατάσταση όπου οι υπουργοί θα είναι σαν τους υπουργούς στην κυβέρνηση Λογοθετόπουλου και απλώς θα παίζουν δράματα ενώπιον τηλεοράσεων, οι οποίες και αυτές θα έχουν αγοραστεί από ξένους. Το «εθνικό», το οποίο υπήρξε το μεγάλο ταμπού για την αριστερά, θα πρέπει να μπει πάλι με άλλους όρους, ριζοσπαστικούς, στις αρχές του 21ου αιώνα. Το ζήτημα είναι εάν το έθνος –κράτος μπορεί να αποτελέσει πεδίο όπου αναπτύσσεται η δημοκρατία ή εάν καταλύεται και γίνεσαι μια επαρχία μιας αυτοκρατορίας. Επίσης, επειγόντως η αριστερά -όλα έχουν ένα χαρακτήρα επείγοντος- πρέπει να μιλήσει για ένα νέο παραγωγικό και κοινωνικό μοντέλο. Τι μπορούμε να κάνουμε για να παράγουμε κάποια αγαθά και να έχουμε, εν μέρει τουλάχιστον, κάποια αυτάρκεια, και πώς όλο αυτό το ρεύμα της μεταπολίτευσης, του διαρκούς διεκδικητισμού, μπορεί να παραμερίσει για να αναδυθεί αυτό που λέμε ατομική ευθύνη. Ατομική ευθύνη και συλλογική ευημερία. Δεν μπορεί να υπάρχει ατομική ευημερία και μηδενική ευθύνη. Ή η ευθύνη να είναι τόσο συλλογική, που να διαχέεται και να είναι όλοι ανεύθυνοι. Είναι μερικά πράγματα, τα οποία δεν τα συζητήσαμε ποτέ, γιατί κάποια ψίχουλα πέφτανε από τα τραπέζια, κάποιες ιδεοληψίες επικρατούσανε του πραγματικού, σαν αυτό που είπαμε, για την καραμέλα του αριστερού ευρωπαϊσμού, που εξακολουθεί να είναι σημαία σ’ ένα από τα τμήματα της αριστεράς. Είναι η Ευρώπη των λαών, ποιών λαών; Είναι η Ευρώπη των λαών που αντιστέκονται πνιγμένοι στα χημικά, στις πλατείες των ευρωπαϊκών πρωτευουσών, οι άνθρωποι που παλεύουν να μην πέσουν από το επίπεδο του πολίτη στο επίπεδο του πληβείου. Μόνο αυτή είναι η Ευρώπη των λαών, όλο το άλλο είναι μια ιδεοληψία, ένας κενός λόγος, που αυτή τη στιγμή δεν λέει τίποτε. Το τελευταίο πράγμα, που είναι εξίσου επείγον με την υλικότητα της αλληλεγγύης και τη διάσωση κάποιων όρων αξιοπρέπειας, τον συνταγματικό πατριωτισμό, το παραγωγικό κοινωνικό μοντέλο και την ευθύνη, είναι να γνωρίζουμε ότι αυτή τη στιγμή, οποιοσδήποτε θέλει να λέγεται ανεξάρτητος, αριστερός ή έλληνας πολίτης, πρέπει να αντιληφθεί ότι η δημοκρατία χρειάζεται να την υπερασπιστούμε, ΟΛΟΙ, από αυτή τη στιγμή που μιλάμε, γιατί απλούστατα έχει καταλυθεί. Το κοινοβούλιο λειτουργεί εκβιαζόμενο, από βουλευτές οι οποίοι στην οψέποτε επόμενη εκλογή δεν θα υπάρχουν, οι περισσότεροι από τους βουλευτές που μετέχουν στη σφαγή που τελείται με τις υπογραφές τους, δεν θα μπορούν να κυκλοφορήσουν στο δρόμο, κάποιοι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν και τη χώρα, οπότε η δημοκρατία είναι και πάλι στα χέρια των πολιτών. Οφείλουν όλοι οι έλληνες πολίτες να καταλάβουν ότι έχουν ευθύνη, έχουν χρέος, αυτά όμως ζητούν μια ριζική αλλαγή υποδείγματος βίου, το είπε με μεγάλη ενάργεια στην αρχή ο Γιάννης. Αυτά δεν είναι κουβέντες, ζούμε μια ιστορική στιγμή και πρέπει να καταλάβουμε ότι κανείς δεν πρόκειται να μας σώσει, όχι σαν έθνος ή σαν χώρα, δεν πρόκειται να σε σώσει ούτε ο διπλανός σου. Σε λίγους μήνες ή σε λίγα χρόνια, θα είναι τέτοια η πίεση ή η καταστροφή σε ατομικό επίπεδο, που μόνο αν υπάρχουν στοιχειώδεις συλλογικές αντιστάσεις θα μπορούν να σωθούν και τα άτομα.